والدین یا مراقب رفتارهای کودک را مشاهده می‌کنند و به نظرشان می‌آید که کودک گوشه گیری می‌کند. تشخیص درست این خصلت بسیار اهمیت دارد.

مشاور با آگاهی از چگونگی رفتار کودک و نحوه ارتباطی که با اطرافیان برقرار می‌کند حدود بهنجار و نابهنجار خلوت کودک با خودش را ارزیابی می‌کند.

تعریف گوشه گیری، کمرویی و خجالت

گوشه گیری نوعی گرایش به درون و خلوت خود است که در هر سنی اتفاق می‌افتد. این خصلتی است که فرد بودن در عالم خودش را نسبت به تعامل با دیگران ترجیح می‌دهد. گوشه گیری کودکی حالتی نسبتاً پایدار است که کودک بیشتر اوقات حتی در مجاورت همسالان خود به‌تنهایی بازی می‌کند.

انواع گوشه گیری

گوشه گیری انواع مختلفی دارد که مشاور با بررسی سطح کیفیت مهارت اجتماعی کودک در برقراری ارتباط مؤثر و میزان عملکرد بالای شخصیت کودک در حفظ شادابی و روحیه‌اش آن را تشخیص می‌دهد.

• برخی از کودکان گرایش بالایی به کارهای فردی در ارتباط با موضوع‌هایی همچون کتاب‌ها، مدادهای رنگی، اسباب‌بازی‌ها، وسایل ورزشی و … دارند. این کودکان مهارت ارتباط با دیگران را دارند اما همیشه خود را متمایل نشان نمی‌دهند.
• برخی کودکان از ارتباط‌جمعی خوششان نمی‌آید و همین باعث می‌شود که سرد و نچسب به نظر می‌آیند. این کودکان نسبت به روابط اجتماعی حالت‌های هیجانی آمیخته با خجالت، خشم و غم را دارند.
• برخی از کودکان در ارتباط با دیگران تماشاگر هستند و از اینکه در جمع پذیرفته نشوند، مورد قبول دیگران نباشند و در رفتارشان موفق نباشند می‌ترسند و از شرکت در جمع‌ها اجتناب می‌کنند که در واقعاً از اضطراب و کمبود اعتماد به نفس رنج می‌برند.

نکات آزاردهنده کم رویی و خجالت در کودکان

کم رویی و خجالت کودکان علل خاصی دارد اما همیشه آزاردهنده نیست. مشاور بررسی می‌کند که مراقبین از چه جهت نگران هستند. آیا ترس والدین از گوشه گیری کودک به زمینه‌ی وراثتی این خصلت از طرف پدر یا مادر مربوط است؟ تصور والدین از بزرگسالی فردی که در کودکی خجالتی بوده است چیست؟ اطرافیان در مورد کودک کم رو چگونه اظهار نظر می‌کنند؟

اهمیت دانستن تاریخچه‌ی کودک

از آنجایی که کوچک‌ترین خاطره ناخوشایند در ذهن کودک باقی می‌ماند و ترس و تنش منتقل‌شده باقدرت زیادی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد لازم است که مشاور گذشته‌ی کودک را بداند. گوشه گیری کودک ممکن است بعد از یک حادثه‌ی آزاردهنده بروز کرده باشد.

تداعی هیجان‌ها

کودکانی که با حضور در یک جمع ترس، ناراحتی، استرس، خجالت، تحقیر، تمسخر، شکست یا طرد را تجربه کردند و تنها ماندند نسبت به همراهی و ابراز وجود در جمع‌ها اجتناب می‌کنند. مشاور با تکنیک‌های هیجانی و کار بستن تست ها، قصه‌خوانی، تفسیر نقاشی و آموزش مکالمه‌های تربیتی به والدین، شرایط هیجانی کودک را تعدیل کرده و با پیشنهاد راهکارهای درمانی از آسیب‌پذیری روانی کودک می‌کاهد.

عواقب تداوم گوشه گیری

ازآنجایی‌که تداوم خجالت و کم رویی موجب کاهش صمیمیت و همدلی با دیگران در کودکان، ناتوانی در گفت‌وگو، احساس نادیده گرفته شدن، اشکال در پیشرفت تحصیلی می‌شود و بسیاری از کارکردهای شخصی کودک را مختل می‌کند لازم است که مورد توجه قرار گیرد.

والدین در خجالتی بودن کودکان مؤثرند

علاوه بر اصلاح اصول تربیتی که در رفع گوشه گیری کودک مؤثر است لازم است تذکر داده شود که شخصیت والدین نیز در این موضوع مؤثر است. روان‌شناس ویژگی‌های شخصیتی از قبیل وسواس، کمال‌گرایی، احساس حقارت، حمایتگری افراطی و مکانیزم های ناپخته در والدین را ارزیابی می‌کند و روند درمانی لازم برای آنچه تشخیص داده را پی گیری می‌کند. چنین والدینی فرزندانی تربیت می‌کنند که به‌جای داشتن رفتارهای خوب یا رفتارهای بد و اصلاح آن‌ها مجبور می‌شوند اصلاً رفتار نکنند که به‌قول‌معروف صورت‌مسئله را پاک می‌کنند و ازآنجایی‌که نسبت به لزوم آن رفتارها دل‌زده و بی‌اطلاع هستند نسبت به آن مهارت لازم دچار درک دیررس می‌شوند.

آیا خجالتی بودن، کمرویی و گوشه گیری کودکان درمان می‌شود؟

تا آنجایی که زمان برای زندگی و فرصت برای آشنایی با دیگران باقی است برقراری ارتباط با دنیای خارج از خود دیر نمی‌شود. مشاور در برخورد با کودک یا مراقبان آنچه برای اعتماد و اطمینان داشتن به جهان لازم است را تأمین می‌کند.

هضم خاطرات تلخ، سرزنش‌ها، توهین و تمسخر دیدن، بخشیدن خود، امیدواری به موفقیت در موقعیت‌های بعدی زندگی با تکنیک‌های شناختی و رفتاری، تحلیل‌های روانکاوی و پذیرش معتبر روان‌شناس ممکن می‌شود و فرد را برای خروج از پیله‌ی خودش آماده‌تر می‌کند.

ایجاد ارتباط کودک با همسالان در فضاهای امن عمومی مثل پارک‌ها، همایش‌ها، سالن‌های تیاتر و خانه‌های بازی در پیش‌گیری از گوشه گیری کودک مؤثر است.

چنانچه اولین اجتماع کودک در مهدکودک‌ها یا دبستان‌هاست باید والدین بر رفتار کودکشان در این محیط‌ها، یادگیری بازی‌های گروهی جذاب و ارزیابی دقیق عملکرد اولیای آموزشگاه در یاددهی و مشارکت کودک دقت و بررسی لازم را انجام دهند.

توجه به این علایم را فراموش نکنید

هر کودکی برای ابراز خودش ابعاد مختلفی دارد که مشاور با بررسی این موارد ارزیابی‌های لازم را انجام می‌دهد. بهتر است که والدین به وضع ظاهری کودک، چگونگی وضعیت کنترل ادرار و مدفوع کودک، مهارت‌های کلامی و غیرکلامی، بازی‌ها، آداب اجتماعی، طرز غذا خوردن، اخلاق و برخوردها، لباس پوشیدن، وضعیت تغذیه سالم و … توجه کنند و از هرچه اعتماد و عزت‌نفس کودک را می‌کاهد جلوگیری کنند.