اختلال یادگیری کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
گاهی اوقات مشکلات یادگیری کودکان در مدرسه به اختلال یادگیری (Learning Disability) مربوط می‌شود. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری از نظر هوش مانند سایر افراد هستند و حتی می‌توانند تیزهوش باشند، اما در کلاس‌های درس به روش معمول بعضی مطالب را یاد نمی‌گیرند. این افراد از نظر بینایی و شنوایی مشکلی ندارند و تنها در درک، پردازش و سازماندهی اطلاعات دچار اشکال هستند. اختلال یادگیری به طور متوسط در ۱۰ الی ۲۰ درصد کودکان وجود دارد که در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود.
شاید شما هم فرزندی داشته باشید که در یادگیری دروسی مانند دیکته و ریاضی دچار اشکال بوده و وضعیت او شما را نگران کرده باشد. باید گفت که که هر مشکلی در یادگیری، اختلال یادگیری تلقی نمی‌شود، اما اگر فرزند شما مبتلا به این اختلال باشد، لازم است که سریع‌تر مشکل او شناسایی شده تا از کمک‌های لازم بهره‌مند گردد.
هدف از نگارش این مقاله آشنایی با انواع اختلال یادگیری، علت ایجاد، نشانه‌ها و درمان این اختلال است.
انواع اختلال یادگیری
افراد مبتلا به اختلال یادگیری به صورت معمول مشکلاتی را بروز دهند که شامل:
مشکل یادگیری در خواندن (Dyslexia):
مشکل در خواندن یکی از شایع‌ترین اختلالات یادگیری است که انواع مختلفی دارد. در نوع پایه آن فرد در ارتباط میان اصوات، حروف و کلمات دچار اشکال است و نمی‌تواند به درستی از روی یک متن بخواند. در نوع دیگری از اختلال خواندن فرد می‌تواند به درستی بخواند اما در فهم معنی کلمات و درک مطلب دچار اشکال می‌شود. از آن جایی که درست خواندن در همه دروس اهمیت دارد، افراد مبتلا به این اختلال در صورتی که آموزش‌های ویزه نداشته باشند، در مدرسه از دیگر هم کلاسی‌های خود عقب می‌افتند.
مشکل یادگیری در نوشتن (Dysgraphia):
فرد مبتلا به اختلال یادگیری در نوشتن، در ارتباط دادن اطلاعات دچار اشکال است و نمی‌تواند چیزی را که می‌شنود به شکل فیزیکی دربیاورد و بنویسد. این افراد حتی در کپی کردن اطلاعات نیز دچار اشکال هستند و نمی‌توانند با دیدن یک نوشته از روی آن بنویسند. آن‌ها نمی‌توانند به صورت یکنواخت و مرتب بنویسند و در نقطه گذاری نیز دچار اشکال هستند. در نتیجه آن‌ها در تمامی تمریناتی که نیاز به نوشتن دارد، ضعیف عمل می‌کنند.
مشکل یادگیری در ریاضیات (Dyscalculia):
برخلاف اختلال یادگیری در خواندن و نوشتن که به زبان مربوط است، مشکل یادگیری در ریاضی با عدم توانایی در پردازش اعداد ارتباط دارد. آن‌ها چهار عمل اصلی جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را نمی‌توانند درک کنند و در شمارش، ترتیب اعداد و همچنین خواندن ساعت نیز دچار اشکال هستند.
مشکل یادگیری در مهارت‌های حرکتی (Dyspraxia):
مشکل در مهارت‌های حرکتی اگرچه ارتباطی با درس خواندن ندارد اما می‌تواند موجب افت تحصیلی شود زیرا اختلال در مهارت‌های حرکتی با هماهنگی ماهیچه‌های دست نیز ارتباط دارد. در نتیجه گرفتن مداد در دست و نوشتن برای آن‌ها همراه با اشکالات بیشتری است. اختلال یادگیری در مهارت‌های حرکتی، ماهیچه‌های صورت و گلو را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و سبب ایجاد مشکل در حرف زدن و برقراری ارتباط می‌شود. افراد مبتلا به اختلال یادگیری در مهارت‌های حرکتی ممکن است در راه رفتن، فعالیت‌های ورزشی و یا حتی نواختن ساز نیز دچار اشکال شوند و دست و پا چلفتی به نظر بیایند.
اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD):
افراد مبتلا به اختلال کم توجهی – بیش فعالی معمولا در تمرکز کردن بر سر یک موضوع مشکل دارند که این مسئله می‌تواند مانع یادگیری آن‌ها شود. این افراد غالبا تکالیف خود را به صورت نامنظم انجام می‌دهند. گاهی اوقات افراد تنها دچار اختلال کم توجهی هستند و مشکل بیش فعالی ندارند که در این حالت به نظر می‌رسد که در حال گوش دادن هستند و مشکل آن‌ها تا زمانی که نمرات پایینشان دیده نشود، ناشناخته باقی می‌ماند. درک مطلب، پیروی از دستورالعمل‌ها و تکمیل تمرینات طولانی برای این گونه افراد مشکل خواهد بود.
علت ایجاد اختلال یادگیری
تحقیقات نشان داده است که عوامل ژنتیکی و زیستی در ایجاد این نوع اختلالات می‌تواند موثر باشد. به طور مثال تاخیر و اختلال در رشد، مشکلات جزئی در مغز، نارسایی‌های مادرزادی، مسمویت و بی‌نظمی‌های بیوشیمیایی می‌تواند از عوامل ایجاد اختلال یادگیری باشد. علاوه بر مشکلات زیستی عوامل شخصیتی نیز ممکن است بروز اختلال یادگیری را تقویت کند. از جمله عوامل شخصیتی می‌توان به نگرش منفی، تنبلی، بی‌انگیزگی و مشکلات تربیتی اشاره کرد.
چگونه اختلال یادگیری را تشخیص دهیم؟
تشخیص اختلال یادگیری به دلیل گستردگی علائم آن کاری بسیار مشکل است، اما معمولا در سال‌های اولی که کودک به مدرسه می‌رود می‌توان آن را شناسایی کرد. گاهی والدین به دلیل عشقی که به فرزند خود دارند، از قبول این که فرزند آن‌ها مبتلا به اختلال یادگیری است اجتناب می‌کنند. البته لازم به ذکر است که همیشه مشکلاتی که در یادگیری وجود دارد، اختلال یادگیری محسوب نمی‌شود. آن چیزی که به عنوان اختلال یادگیری مطرح می‌شود مشکل دائمی در یک نوع مهارت خاص می‌باشد.
تشخیص زودهنگام اختلال یادگیری بسیار حائز اهمیت است زیرا این کودکان نیاز به آموزش‌های فوق العاده برای یادگیری دارند تا از دیگر هم سالان خود عقب نیافتند و اعتماد به نفس آن‌ها دچار مشکل نشود. در صورتی که نشانه‌های اختلال یادگیری را در فرزند خود شناسایی کردید برای تشخیص نهایی حتما به یک روانشناس بالینی کودک مراجعه کنید. برخی از نشانه‌های اختلال یادگیری شامل:
- حافظه کوتاه مدت ضعیف
- عدم تمرکز کافی
- عدم توانایی در درک مطالب و پیروی از دستورالعمل‌ها
- عدم توانایی در خواندن، نوشتن و درک ریاضی
- بد خط نوشتن و بی نظمی در انجام تکالیف
- ناتوانی در انجام مهارت‌های حرکتی ظریف مانند بریدن و گرفتن قلم
- ناتوانی در مهارت‌های حرکتی مانند دویدن و پریدن
- اعتماد به نفس پایین به دلیل تفاوت با دیگران
- مشکل در صحبت کردن و لکنت زبان
درمان اختلال یادگیری
همان طور که گفته شد کودکان مبتلا به اختلال یادگیری کند ذهن نیستند و تنها به دلیل مشکلاتی که در پردازش اطلاعات دارند، نمی‌توانند با آموزش‌های معمول در مدرسه مطالب را یاد بگیرند. برای آموزش این افراد لازم است که از روش‌های متفاوت بر اساس مشکل آن‌ها استفاده شود. بعضی از مدارس خدمات ویژه در این خصوص ارائه می‌دهند که کودکان مبتلا به این اختلال در صورت شناسایی می‌توانند از آن‌ها بهره‌مند شوند. لازم به ذکر است که افراد مبتلا به اختلال یادگیری نیز ممکن است بتوانند به موفقیت‌های چشم‌گیر دست یابند و بسیاری از دانشمندان بزرگ نظیر ادیسون مبتلا به این اختلال بوده‌اند.
صحبت کردن با کودک و کتاب خواندن برای او می‌تواند به اختلال یادگیری در خواندن کمک کرده و کودک را برای خواندن کتاب تشویق کند. می‌توان از کتاب‌هایی با فونت‌های درشت و ساده شروع کرد تا کودک به آسانی بتواند ارتباط میان کلمات را پیدا کند. کتاب خواندن والدین نیز از عواملی است که به صورت ناخودآگاه کودک را به خواندن تشویق می‌کند.
افراد مبتلا به اختلال یادگیری معمولا به این موضوع متهم می‌شوند که به اندازه کافی تلاش نمی‌کنند و چون خودشان هم نمی‌دانند که اشکال کارشان کجاست دچار سردرگمی می‌شوند. آن‌ها به دلیل تفاوتی که با همسالانشان دارند دچار اضطراب شده و اعتماد به نفسشان متزلزل می‌گردد. در نتیجه برای جلوگیری از ایجاد آسیب‌های جدی، لازم است که از خدمات مشاوره تخصصی کودک در این زمینه بهره‌مند شوند. والدین نیز باید آموزش‌های لازم را برای مقابله با این مشکل فرا بگیرند تا کودک خود را از آسیب در امان نگه دارند. علاوه بر آن معلمین نیز باید از این افراد حمایت ویژه کنند و آن‌ها را برای یادگیری دروس، درست خواندن و نوشتن تشویق کنند.
