قهر کردن یک روش و رفتار خام برای مقابله با مشکلات است که معمولا برای کنترل طرف مقابل به کار گرفته می‌شود. البته در ابتدا باید گفت که قهر کردن با نیاز به زمان برای پردازش مسائل پیش آمده فرق دارد. گاهی اوقات افراد نیاز به زمان داشته تا بفهمند چه احساسی دارند و معمولا بعد از زمان مورد نظر برای کار کردن بر رابطه و ارائه‌ی راه حل‌های تازه آماده هستند. اما اشخاصی که قهر می‌کنند مخصوصا قهر طولانی مدت غالبا با این رفتارشان می‌خواهند همسر یا طرف مقابل خود را کنترل کنند تا او مطابق خواسته آن‌ها رفتار کند و یا به دنبال جلب توجه هستند. اگر شما به این هدف تن بدهید، قهر کردن تبدیل به عادت و مشکل جدی در رابطه‌ی شما خواهد شد.

بسیاری از افراد سوال می‌پرسند که «شوهرم قهر کرده، چیکار کنم» یا «زنم با هر مسئله‌ی کوچکی قهر می‌کنه، چطور باهاش برخورد کنم». بعضی دیگر در دوران دوستی، نامزدی یا عقد با قهر طولانی مدت طرف مقابل مواجه می‌شوند و دنبال راه‌کار هستند. از این رو در این مقاله در خصوص قهر طولانی مدت در رابطه و شیوه‌ی صحیح برخورد و مقابله با آن صحبت شده است.

قهر همسرتان را آنالیز کنید.

اگر همسر شما نشانه‌های فیزیکی بروز می‌دهد که شما را متوجه ناراحتی‌اش کند اما در خصوص مشکل اصلی صحبت نمی‌کند، این موضوع نشان دهنده‌ی قهر است. نشانه‌های فیزیکی می‌تواند شامل:

• رفتن به اتاق دیگر
• حرکات بدنی نابالغانه مانند اخم کردن یا آه کشیدن و …
• عدم پاسخ به رفتار محبت آمیز شما
• جواب‌ دادن با عباراتی نظیر هر طور دوست داری و …
• ایجاد احساس گناه در شما با گفتن جملاتی نظیر تو به من اصلا توجه نمی‌کنی، هیچ‌کس به من اهمیت نمیده و …

دقت کنید که در چه شرایطی و با چه محرکی همسرتان قهر می‌کند. محرک‌ها را شناسایی کرده و در صورت نادرست بودن رفتارهای مذکور از انجام آن‌ها خودداری کنید؛ هرچند حتی اگر رفتار شما نادرست باشد روش بهتر این است که همسرتان در خصوص ناراحتی خود صحبت کند نه این که با قهر و صحبت نکردن ناراحتی‌اش را نشان دهد.

نشانه‌های بازی همسرتان را بشناسید.

ممکن است همسرتان از عمد به شما بی‌توجهی کند و خودش را به مطالعه، فیلم و … مشغول کند یا حتی نشان دهد که اصلا ناراحت نیست و تنها علاقه‌ای به صحبت با شما ندارد. ممکن است اگر شخص دیگری در کنارتان باشد عادی رفتار کند ولی با رفتن شخص مذکور دوباره به نادیده‌ گرفتن شما ادامه دهد. رفتارهای این‌گونه‌ی همسرتان را شناسایی کنید و در مقابل آن‌ها تسلیم نشوید.

نحوه‌ی برخورد با قهر همسر

اگر قهر کرد، تسلیم نشوید.

زمانی که همسر یا شخصی که با او در رابطه‌ی احساسی هستید قهر می‌کند، ممکن است دچار اضطراب شوید و در این شرایط برایتان سخت باشد که اراده قوی داشته و تسلیم خواسته‌ی او نشوید. سعی نکنید که او را به حرف زدن وادار کنید یا کاری انجام دهید که باعث خشنودی او شود، بلکه در عوض با حفظ آرامش فعالیت‌های روزانه‌ی خود را در پیش بگیرید. به او نشان دهید که قهر کردنش باعث توجه مضاعف شما به او نمی‌شود، به این امید که در آینده برای رسیدن به اهدافش کم‌تر از این شیوه استفاده کند.

• به جای تسلیم شدن، آرام باشید، لبخند بزنید و به فعالیت‌های روزانه خود مشغول شوید.
• رفتار معیوب او را تقویت نکنید و نشان دهید که قهر طولانی مدت علاوه بر شما به خود او هم آسیب خواهد زد.

اگر قهر ادامه پیدا کرد، در خصوص مشکل صحبت کنید.

این که برای صحبت کردن پیش قدم شوید، مشکلی ندارد اما باید با روش مناسب این کار را انجام دهید. این که مکررا بپرسید «از چه موضوعی ناراحتی» مشکل را حل نمی‌کند. بهتر است این گونه صحبت را شروع کنید: «من احساس می‌کنم ناراحت هستی اما مطمئن نیستم که دقیقا از چه چیزی، من آماده‌ام که هر زمان راحتی با هم در این مورد صحبت کنیم».

اگر او همچنان تمایل به صحبت نداشت، به اتاق دیگری بروید و خودتان را مشغول کنید یا به پیاده‌روی بروید تا هوایتان عوض شود.

قهر همسرتان را به دل نگیرید.

زمانی که با یک شخصی که مدام قهر می‌کند در ارتباط باشید، ممکن است دچار افسردگی شوید اما اجازه ندهید که رفتار آن‌ها بر حس و حالتان تاثیر زیادی بگذارد. سعی کنید که تنها نظاره‌گر باشید و درگیر موضوع نشوید.

• به خودتان بگویید که مایه‌ی تاسف است که او به این شکل ناراحت است و امیدوار باشید که در آینده بتوانید مسائلتان را به شیوه‌ی دیگری حل کنید.
• به خودتان یادآوری کنید که قهر طولانی مدت مشکل آن‌هاست نه شما.
• برای خودتان حد و مرز تعیین کنید و اجازه ندهید آن‌ها با قهر کردن، شما را کنترل کنند.

به فکر راه‌حل برای مشکل قهر کردن همسرتان باشید.

غالبا کسانی که قهر می‌کنند، مهارت ارتباطی پایینی داشته و در بیان احساساتشان ناتوان هستند. چه قهر همسرتان از جهت عدم بلوغ و چه کنترل شما باشد، این موضوع نشان دهنده‌ی پایین بودن هوش هیجانی اوست. شریک زندگی شما ممکن است حتی نتواند احساسش را برای خودش بیان کند. او باید مشکلش را با «گفت و گوی سالم با خود» برطرف کند. در رابطه‌ی سالم افراد در خصوص ناراحتی و مشکلاتشان صحبت می‌کنند، حتی اگر چندین بار قبلا در خصوص مسئله‌ی مورد نظر صحبت شده باشد. بعضی مسائل به راحتی قابل اصلاح نیستند و به تدریج تغییر می‌کنند. پس تا زمانی که خواستار ادامه‌ی رابطه هستید باید بارها و بارها صحبت کنید. همسرتان برای داشتن رابطه‌ی سالم لازم است یاد بگیرد که در خصوص مشکلاتش صحبت کند. زمانی که قهر خاتمه پیدا کرد، از او بخواهید و تشویقش کنید که در آینده در صورت بروز مشکل در موردش صحبت کند. ممکن است مشکل باشد که با قهر همسرتان عصبانی نشوید و شما هم در جواب قهر نکنید. اما سعی کنید که در آرامش آماده‌ی صحبت کردن باشید. به او بگویید که اگر احساساتش را بروز دهد و در خصوص مشکل صحبت کند راحت‌تر به نتیجه می‌رسید و آزردگی کم‌تر می‌شود.

جلسات مشاوره را در نظر بگیرید.

اگر همسر شما از رفتارهایش دست بر نداشت و همچنان از قهر طولانی مدت برای بیان ناراحتی و کنترل شما استفاده می‌کرد، به مشاور مراجعه کنید. جلسات مشاوره به همسر شما نشان می‌دهد که قهر کردن به هر دوی شما در رابطه آسیب می‌رساند.

• مشاور به شما روش‌هایی جهت مقابله با قهر طولانی مدت ارائه می‌دهد.
• مشاوره زوج درمانی به مشکلات فردی شما نیز می‌پردازد و با هریک جداگانه مشاوره انجام می‌دهد.
• اگر همسر شما بر رفتارهایش اصرار داشت و علاقه‌ای به بهبود نداشت، مشاور می‌تواند به شما در خصوص ماندن یا ترک رابطه نیز مشاوره دهد.

خیانت یکی از دردناک‌ترین مسائل در یک رابطه است که بسیاری از افراد تحمل کنار آمدن با آن را نداشته و سر این موضوع به ارتباط یا ازدواج خود پایان می‌دهند. در این میان فکر و احتمال خیانت همسر یا اتهام نابجا به خیانت نیز می‌تواند بسیار آسیب‌زا باشد. گزارش‌های بسیاری از خانم‌ها به دست می‌رسد که اظهار می‌دارند «شوهرم به من شک دارد» یا «شوهرم تصور می‌کند که من خیانت می‌کنم در حالی که هیچ‌وقت چه از نظر فیزیکی و حتی احساسی این کار را انجام نداده‌ام». این شک و تردید می‌تواند برای رابطه مشکلات بسیاری ایجاد کند. ممکن است شما سیگنال‌هایی از خودتان بروز می‌دهید که شوهر یا دوست پسرتان را دچار تردید می‌کند. البته ممکن است این موضوع ارتباطی به شما نداشته و پارتنرتان به دلیل مشکلات و اختلالات شخصیتی خودش این تصور را داشته باشد.
در این مقاله در خصوص شک و تردید همسر و اتهام نابجا به خیانت و نحوه‌ی برخورد با این موضوع صحبت شده است.

نحوه‌ی برخورد با شک و تردید شوهر

همان طور که گفته شد خیانت در رابطه بسیار دردناک است و می‌تواند کل زندگی یک فرد را تغییر دهد. زمانی که فردی متوجه خیانت همسر یا پارتنرش شود، اعتماد خود را از دست داده و تصور می‌کند همه‌ی حرف‌ها و لحظات در رابطه دروغ بوده است. این موضوع بر اعتماد به نفس فرد نیز تاثیر بسیاری می‌تواند داشته باشد. شما باید در نظر داشته باشید که اگر شوهرتان به شما شک دارد و احتمال می‌دهد که خیانت می‌کنید، چقدر در شرایط سختی قرار دارد. در حالی که شما باید این موضوع را درک کنید، نباید در مقابل اتهامات نابجای همسرتان بیش از اندازه از خودتان دفاع کنید. بعضی از خانم‌ها در این شرایط اجازه می‌دهند که همسرشان مدام آن‌ها را چک کند یا بسیاری از فعالیت‌های خود را محدود می‌کنند تا همسرشان احساس بهتری داشته باشد، اما در بسیاری از موارد این راه‌کارها تفاوتی در احساس همسرشان ایجاد نمی‌کند و در نهایت آن‌ها تنها آزادی خود را فدای رابطه‌شان کرده‌اند. در ادامه به برخی راه‌کارها در این خصوص پرداخته شده است.

سیگنال‌های خیانت را بشناسید

همان طور که گفته شد شما ممکن است خیانت نکنید، اما شاید به صورت غیر خودآگاه سیگنال‌هایی از خودتان بروز دهید که همسر یا دوست پسرتان را به اشتباه بیندازد و موجب شک و تردید او نسبت به شما شود. ممکن است این سیگنال‌های رفتاری به دلایل دیگری در شما ایجاد شده است که پارتنرتان از آن باخبر نباشد.

به طور مثال تغییر ناگهانی در رفتار می‌تواند یکی از نشانه‌های خیانت در نظر گرفته شود. وقتی که مدت زمان زیادی از رابطه بگذرد، اکثر خانم‌ها و آقایان راحت‌تر می‌شوند و ممکن است کم‌تر به ظاهر خود توجه کنند یا در سبک زندگی‌شان تغییری ایجاد کنند. در این شرایط هر دو طرف به سبک زندگی یکدیگر عادت می‌کنند. اگر شما اخیرا تغییر خاصی در سبک زندگی خود ایجاد کرده‌اید، به طور مثال یک‌ باره تصمیم گرفته‌اید ورزش کنید یا بیش از قبل با دوستانتان وقت بگذرانید، ممکن است این موضوع توجه همسرتان را به خود جلب کند پس بهتر است دلیل این تغییر را با او در میان بگذارید. زوج‌هایی که بیشتر از افکار و نقشه‌ی ذهنی یکدیگر باخبر هستند کم‌تر دچار شک و تردید نسبت به یکدیگر می‌شوند.

یکی از نشانه‌های دیگر خیانت، کار کردن بیش از حد با گوشی همراه و پاک کردن گزارش‌های تماس و مکالمات است. اگر شما بیش از قبل با گوشی همراهتان کار می‌کنید یا حریم خصوص بیشتری برای خودتان قائل می‌شوید این موضوع می‌تواند موجب شک و تردید دوست پسرتان به شما شود.

از همسرتان بپرسید آیا او واقعا باور دارد که شما خیانت می‌کنید؟

گاهی افراد احساساتی را تجربه می‌کنند که خودشان می‌دانند منطقی نیست، اما این احساسات به صورت ناخودآگاه در آن‌ها ایجاد می‌شود. این افکار و شک و تردید‌های آن‌ها می‌تواند به علت احساس درونی دوست داشتنی نبودن یا ناامنی‌های درونی دیگر در سرشان شکل بگیرد. بنابراین شک و تردید همسرتان را ریشه‌یابی کنید و از او بپرسید که آیا واقعا فکر می‌کند شما به او خیانت می‌کنید؟ به او کمک کنید که خودش را بهتر ببیند.

ممکن است مشکل اصلی همرستان مسائل دیگری در زندگی‌تان باشد که عصبانیت یا احساس نادیده‌ گرفته شدن در او ایجاد کرده باشد. زمانی که شما بتوانید علت اصلی بدگمانی‌های همسر یا دوست پسرتان را ریشه‌یابی کنید راحت‌تر می‌توانید برای حل سوء ظن‌های پیش آمده به دنبال راه حل باشید.

شک و تردید همسرتان ممکن است فرافکنی باشد

گاهی اوقات افراد مشکلات خودشان را در دیگران می‌بینند و آن‌ها را به داشتن مشکلات مذکور متهم می‌کنند. این موضوع که نوعی مکانیسم دفاعی است فرافکنی نامیده می‌شود. اگر دوست پسرتان به شما شک دارد و مدام شما را کنترل می‌کند بدون این که شما رفتار بدی از خودتان بروز داده باشید، این احتمال وجود دارد که خیانت خودش را فرافکنی کند. زمانی که او به اعتماد میانتان خیانت کند، این احتمال را متصور می‌شود که شما هم خیانت کنید. این یک رفتار بسیار خام است که سبب انحراف افراد از جریانی که واقعا در حال رخ دادن است می‌شود. بنابراین اگر همسر یا دوست پسرتان بی دلیل به شما شک دارد و اتهام می‌زند و از طرفی خودش رفتارهای مشکوک دارد، ممکن است در واقع خودش به شما وفادار نباشد.

شوهرم به من شک دارد، آیا جلسات مشاوره کمک کننده است؟

زمانی که یک رفتار پارانویید بروز پیدا می‌کند، همیشه برای آن یک دلیل وجود دارد. اگر دلیل آن واقعا خیانت نباشد، همان طور که گفته شد ممکن است به دلیل رفتارهای گمراه کننده و کم‌توجهی شما یا مشکلات دیگری باشد که پارتنرتان با آن دست و پنجه نرم می‌کند یا حتی ممکن است به این دلیل باشد که همسرتان با این شک و تردیدها، خیانت خودش را پنهان کند. شاید برای شما مشکل باشد که دلیل واقعی شک و تردیدهای همسرتان را متوجه شوید؛ شاید بارها و بارها به این موضوع فکر کرده‌اید ولی به نتیجه نرسیده‌اید؛ شاید دلیل شک همسرتان را می‌دانید اما برای آن راه حلی ندارید. در این شرایط جلسات مشاوره روان‌شناسی می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. روان‌شناس می‌تواند علت اصلی شک و تردید را ریشه یابی کند و برای حل آن راه‌کارهای مناسب ارائه دهد. نیازی نیست که بیش از حد بر یک موضوع بمانید و دائم درجا بزنید. مشاور به شما کمک می‌کند که بتوانید از مسائل پیش آمده راحت‌تر گذر کنید.

زمانی که از والدین سوال می‌شود که دوست دارند فرزندشان چه ویژگی‌هایی داشته باشد، یکی از جواب‌های رایج «مسئولیت‌پذیری» است. مسئولیت‌پذیر یک کلمه جامع است که شامل معانی زیر می‌تواند باشد:

• شخصی قابل اعتماد که دیگران بتوانند بر او تکیه کنند.
• شخصی که پای حرف‌های خود بایستد.
• شخصی که به تعهداتش عمل کند.
• شخصی که کارهایش را به نحو احسن انجام دهد.
• شخصی که در صورت انجام صحیح کار، تشکر و قدردانی را بپذیرید و در همان حال اگر اشتباهی مرتکب شود، مسئولیت اشتباهش را قبول کند.
• شخصی که عضوی فعال در خانواده و اجتماع باشد.

مسئولیت‌پذیری یکی از ویژگی‌هایی است که به کودکان کمک می‌کند افرادی موفق در مدرسه و بعد از بزرگ شدن در جامعه باشند. باید توجه داشت که «مسئولیت‌پذیری» از «مطیع بودن» متفاوت است. والدین معمولاً این دو صفت را به اشتباه یکی تصور می‌کنند. زمانی که کودک تنها به این دلیل که والدین از او خواسته‌اند، کاری را انجام دهد به معنای اطاعت است، اما اگر او بدون درخواست صرفا به این خاطر که کاری لازم است انجام شود، آن را به عهده گیرد به معنای مسئولیت‌پذیری است.

اگرچه اهمیت مسئولیت‌پذیری بر هیچ پدر و مادری پوشیده نیست اما اکثر والدین نمی‌دانند که چگونه می‌توانند فرزندانی مسئولیت‌پذیر داشته باشند. از این رو در این مقاله به این سوال که «چگونه به کودکان مسئولیت دهیم» پرداخته می‌شود.

آموزش مسئولیت‌پذیری به کودک

وظایفی مناسب سنش برای او تعیین کنید.

کارهایی را به کودکتان محول کنید که مطمئن هستید بدون مشکل از پس آن بر می‌آید. به او دقیقا بگویید که از او چه می‌خواهید و به او روند کار را آموزش دهید. در صورتی که یک خواسته کلی از او داشته باشید و او نداند که چطور باید انتظار شما را برآورده کند، ممکن است دچار دلهره شود. به طور مثال به او نگویید «اتاقت را مرتب کن»، بلکه بهتر است به صورت دقیق بگویید «اسباب‌بازی‌هایت را در جعبه بگذار یا لباس‌هایت را تا بزن».

به او نشان دهید که چه خواسته‌ای دارید.

زمانی که از او می‌خواهید که به طور مثال میز را بچیند، خودتان شروع به چیدن میز کنید و به بگویید که ببیند شما چگونه بشقاب‌ها را بر میز می‌چینید و او هم همان کار را انجام دهد. اگر دیدید که نشان دادن کاری بیش از اندازه زمان می‌برد شاید آن کار مناسب سن فرزندتان نباشد، در عوض قسمتی از آن کار را به فرزندتان بسپارید؛ به طور مثال فقط از او بخواهید که بشقاب‌ها را بچیند و باقی کار را خودتان انجام دهید.

اول کار، بعد بازی

شما می‌توانید به کودکتان آموزش دهید که بعضی کارها لازم است قبل از استراحت یا تفریح انجام شود. به طور مثال به او بگویید که به پارک می‌روید اما لازم است که قبلش ظرف‌های ناهار را جمع کنیم. دوستانه رفتار کنید و به او نشان دهید که شما هم پارک رفتن را ترجیح می‌دهید اما گاهی لازم است که بعضی کارها قبل از تفریح انجام شود. یک راه خوب برای آموزش این موضوع به کودک استفاده از «وقتی … بعد …» می‌باشد. به طور مثال بگویید «وقتی میز تمیز شد بعد به پارک می‌رویم». این نکته حائز اهمیت است که از واژه «وقتی» به جای «اگر» استفاده شود زیرا وقتی بگوییم «اگر میز تمیز شود می‌توانی بازی کنی» به این معنی است که تو برای این که بازی کنی، مجبور هستی میز را تمیز کنی، اما حالت دیگر به این معنی است که میز در هر صورت لازم است که تمیز شود و بازی بعدش تنها یک پاداش اضافه است.

کارها را سرگرم‌کننده نشان دهید.

همه ما زمانی که کاری سرگرم‌کننده باشد، بیشتر از آن لذت می‌بریم. سعی کنید کارهای خانه را سرگرم‌کننده نشان دهید. به طور مثال زمانی که می‌خواهید لباس‌ها را از لباسشویی درآورید، با کودکتان مسابقه دهید که چه کسی می‌تواند تعداد لباس‌های بیشتری دربیاورد.

از تهدید کردن اجتناب کنید.

به کودکتان نشان دهید که لازم است از یکسری قوانین پیروی کند اما هرگز او را تهدید نکنید که اگر آن کار را انجام ندهد، به طور مثال دیگر دوستش نخواهید داشت. اگر کودتان از شما بیسکوییت خواست به او بگویید «وقتی که سر میز نشست، بعد به او بیسکوییت می‌دهید».

الگوی خوبی برای او باشید.

با انجام درست وظایف و تکالیفتان به کودکتان نشان دهید که مسئولیت‌پذیری چیست. به طور مثال وقتی به خانه برمی‌گردید کلیدهایتان را به جاکلیدی آویزان کنید و لباس‌هایتان را سر جایش بگذارید. شما همچنین می‌توانید علت کارهایتان را به کودکتان بگویید تا متوجه شود که چرا مسئولیت‌پذیری لازم و خوب است. به طور مثال به او بگویید شما کلیدهایتان را به جاکلیدی آویزان می‌کنید، تا دفعه‌ی بعدی که لازم شد آن‌ها را راحت پیدا کنید.

بر تلاش تمرکز کنید نه نتیجه.

زمانی که کودکتان برای انجام کاری تلاش می‌کند، ممکن است وسوسه شوید که خودتان آن را انجام دهید، اما لازم است که به او فرصت دهید زیرا تلاش کردن مهم‌تر از نتیجه است. وقتی خودتان کار را انجام دهید یا کودکتان را سرزنش کنید، باعث می‌شود که اعتماد به نفس کودکتان کم‌تر شده یا حتی دیگر علاقه‌ای به قبول کردن مسئولیت نداشته باشد.

اگر می‌خواهید به او کمک کنید، می‌توانید قسمتی از کار را انجام دهید تا او با انجام دادن مابقی و موفق شدن در آن، اعتماد به نفس پیدا کند و برای کارهای بعدی نیز علاقه‌مند باشد. در حالتی دیگر شما می‌توانید او را برای تلاشش تشویق کنید و با راهنمایی زبانی اجازه دهید خودش کار را به اتمام برساند.

واقع‌بین باشید.

اگرچه شما همه چیز را به کودکتان آموزش می‌دهید، اما او ممکن است همیشه به یاد نداشته باشد که کفش‌هایش را در مکان مناسب بگذارد یا اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند. پس صبور باشید و با مهربانی به او یادآوری کنید. اگر او خسته است و تازه از مهدکودک برگشته، احتمالا زمان زیادی را مطابق قوانین سپری کرده، پس به او استراحت دهید و بگذارید در خانه احساس راحتی داشته باشد.

او را تشویق کنید.

زمانی که کودکتان مسئولیت‌پذیری از خودش نشان می‌دهد، حتی اگر موفق نشود، از او تشکر و قدردانی کنید. این موضوع به کودک نشان می‌دهد که تلاش‌هایش دیده شده و تقدیر می‌شود. تا آن جایی که می‌توانید دقیق باشید؛ به طور مثال بگویید «خیلی خوب است که خودت بدون هیچ کمکی توانستی لباس‌هایت را بپوشی یا آن‌قدر تمیز میوه‌ها را در ظرف گذاشتی». به صورت دقیق به او بگویید که تلاشش چه فایده‌ای داشته است؛ به طور مثال بگویید «حالا که تو همه‌ی قاشق‌ها را روی میز گذاشتی، همه می‌توانیم غذا بخوریم».

منفی‌بافی یا فاجعه سازی به حالتی گفته می‌شود که فرد همیشه بدترین حالت را برای وقایع نامشخص در نظر بگیرد. کسی که ذهن منفی‌باف دارد، معمولاً شرایط را بدتر از چیزی که واقعاً هست، می‌بیند و مشکلات خود را مبالغه می‌کند. به طور مثال ممکن است فردی نگران نمره امتحانش باشد؛ اگر این فرد تفکر فاجعه ساز داشته باشد تصور می‌کند که اگر نمره بدی در امتحان کسب کند به این معنی است که او دانش آموز بدی است و نمی‌تواند مدرک پایان دوره خود را کسب کند یا حتی در آینده شغل مناسبی داشته باشد. بسیاری از آدم‌های موفق ممکن است در بعضی درس‌ها نمره خوبی کسب نکرده باشند و نمره پایین به منزله عدم موفقیت در آینده نیست اما افراد منفی‌باف این موضوع را نمی‌توانند درک کنند.

افراد دارای ذهن فاجعه ساز معمولاً می‌دانند که ذهنشان به صورت غیر طبیعی منفی‌بافی می‌کند اما تصور می‌کنند نمی‌توانند کنترلی روی افکار خود داشته باشند. در واقع این تصور اشتباه است و روش‌های مختلفی برای غلبه بر منفی‌بافی یا فاجعه سازی وجود دارد که در این مقاله به آن‌ها پرداخته شده است.

علت منفی‌بافی

علت اصلی منفی‌بافی هنوز به صورت کامل مشخص نیست، اما ممکن است این موضوع نوعی مکانیسم سازگاری باشد که فرد از والدین یا سایر شخصیت‌های اصلی زندگی‌اش آموخته باشد یا در حالتی دیگر این مکانیسم در نتیجه یک اتفاق و تجربه تلخ فعال شود. گاهی اوقات منفی‌بافی می‌تواند در نتیجه تغییرات مواد شیمیایی مغز نیز ایجاد شود.

تحقیقات پیشنهاد می‌دهد که افراد دارای تصور فاجعه ساز یا مبتلا به درد مزمن تغییراتی در ناحیه هیپوتالاموس و پاسخ‌های هیپوفیزشان رخ می‌دهد و نواحی از مغز که احساسات را تنظیم می‌کند نیز فعالیتشان تغییر می‌کند.

افراد مبتلا به اضطراب فراگیر یا افسردگی و همچنین افرادی که غالباً خسته و بی‌حال هستند نیز مستعد منفی‌بافی می‌باشند.

چه موقعیت‌هایی منفی‌بافی را تحریک می‌کند؟

شرایط و موقعیت‌های مختلفی می‌تواند منجر به فاجعه سازی شود که معمولاً در سه گروه دسته بندی می‌شوند:

ابهام

ابهام و عدم قطعیت می‌تواند موجب شروع منفی‌بافی شود. به طور مثال در صورتی که فرد دارای ذهن فاجعه ساز پیامی با این مضمون دریافت کند که “لازم است صحبت کنیم”، با توجه به این که مشخص نیست محتوای صحبت مثبت است یا منفی، بدترین حالت‌های ممکن را در نظر می‌گیرد.

ارزش

روابط و موقعیت‌های با ارزش بالا و مهم می‌تواند فرد فاجعه ساز را دچار منفی‌بافی کند. زمانی که شخص یا موقعیتی برای یک فرد منفی‌باف مهم باشد، فکر از دست دادن یا پیش آمدن مشکل می‌تواند سخت‌تر باشد. به طور مثال شخص فاجعه ساز در صورتی که برای مصاحبه شغلی مورد علاقه‌اش برود، زمانی که هنوز جوابی دریافت نکرده مدام به این موضوع فکر می‌کند که در صورت قبول نشدن در مصاحبه چقدر ناراحت و ناامید خواهد شد.

ترس

ترس و به خصوص ترس غیر منطقی عامل مهمی در منفی‌بافی است. به طور مثال اگر شخص فاجعه ساز از دکتر رفتن بترسد، بدترین حالت‌های ممکن را برای تشخیص پزشک در نظر می‌گیرد، حتی اگر فقط برای یک چک آپ ساده مراجعه کرده باشد.

سایر بیماری‌های روانی مرتبط با ذهن فاجعه ساز

درد مزمن

در بسیاری از موارد فردی که دارای یک درد مزمن است دچار منفی‌بافی نیز می‌شود. افراد دارای درد مزمن به این دلیل که دائماً در معرض درد هستند تصور می‌کنند که حالشان هیچ‌وقت خوب نمی‌شود و هیچ‌وقت راحتی را تجربه نخواهند کرد. این فکر باعث می‌شود که این افراد از انجام فعالیت‌های فیزیکی خودداری کنند که این موضوع نه تنها کمک کننده نیست بلکه حال آن‌ها را بدتر نیز خواهد کرد.

مطالعاتی که روی افراد مبتلا به روماتیسم انجام شده نشان می‌دهد که منفی‌بافی تجربه درد آن‌ها را بیشتر می‌کند. سایر مطالعات نیز از این موضوع پیروی می‌کنند به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که در درمان بیماری‌های مزمن، منفی‌بافی و فاجعه سازی نیز مورد هدف قرار بگیرد.

اختلال اضطراب و اختلال افسردگی

فاجعه سازی با اختلالات اضطرابی و افسردگی نظیر اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال وسواس اجباری (OCD) و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌تواند در ارتباط باشد. یک مطالعه که در سال ۲۰۱۵ بر ۲۰۰۰ نوجوان انجام شد نشان داد که آن‌هایی که منفی‌باف بودند به میزان بیشتری اختلالات اضطرابی را بروز می‌دادند. یک مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۲ انجام شد نشان داد که افسردگی ارتباط بسیار نزدیکی با فاجعه سازی دارد. کسانی که همیشه بدترین حالت‌ها را در نظر می‌گیرند به میزان بیشتری حس ناامیدی را تجربه می‌کنند که در نتیجه آن در معرض افسردگی قرار خواهند گرفت.

راه‌های درمان منفی‌بافی

جلسات روانشناسی

از آن جایی که منفی‌بافی ارتباط نزدیکی با بیماری‌های روانی دارد، روش‌های درمانی در بهبود آن می‌تواند بسیار مؤثر واقع شود. یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ نشان داد که درمان شناختی رفتاری (CBT) می‌تواند در درمان فاجعه سازی کمک کننده باشد و نتایج مثبتی ارائه دهد. درمان شناختی رفتاری نحوه فکر کردن و الگوهای رفتاری فرد را مورد هدف قرار می‌دهد. مشاوره و جلسات روان‌شناسی به فرد کمک می‌کند که افکار غیر منطقی خود را شناسایی کرده و با افکار معقول و منطقی جایگزین کند. به طور مثال ممکن است فرد تصور کند به این دلیل که پروژه خود را دیر تحویل داده، رئیسش او را اخراج می‌کند و با مشکلات مالی مواجه خواهد شد. روان‌شناس به این فرد کمک می‌کند که افکار غیر منطقی خود را شناسایی کرده و این گونه فکر کند که من پروژه خود را دیر تحویل دادم، اما اگر از رئیسم عذرخواهی کنم و تعویق پروژه را جبران کنم او مرا درک خواهد و به خاطر یک اشتباه کوچک اخراج نخواهم شد.

کنترل ذهن

تکنیک‌های کنترل ذهن می‌تواند به فرد کمک کند که نسبت به افکارش آگاه شده و با آن‌ها هم‌هویت نشود. زمانی که فرد یاد بگیرد که افکارش واقعی نیست و تنها او را فریب می‌دهد می‌تواند ذهن خود را خاموش کند و منفی‌بافی را متوقف کند. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۷ بر افراد مبتلا به درد عضلانی مزمن انجام شد نشان داد که کنترل ذهن در بهبود درد این بیماران می‌توانست کمک کننده باشد.

دارودرمانی

منفی‌بافی یا فاجعه سازی غالباً از علائم سایر بیماری‌های روانی است و برای درمان آن معمولاً برای بیماری زمینه‌ای دارو تجویز می‌شود. دارویی که به طور اختصاصی منفی‌بافی را مورد هدف قرار دهد، در حال حاضر موجود نمی‌باشد.

اعتیاد به خرید که اختلال خرید اجباری یا خرید وسواسی نیز نامیده می‌شود به بیماری گفته شده که در آن فرد مبتلا کنترلی روی میلش به خرید نداشته باشد و بدون در نظر گرفتن عواقب کارش به صورت اجباری به خرید کردن روی ‌آورد. تحقیقات نشان داده که تقریباً ۱۰ الی ۱۵ درصد افراد با شدت‌های مختلف این بیماری را بروز می‌دهند. خرید وسواسی می‌تواند عواقب بدی در پی داشته باشد و فرد مبتلا را با مشکلات مالی و بدهی درگیر کند. در این مقاله در خصوص علائم و روش‌های درمان این اختلال صحبت شده است.

انواع اعتیاد به خرید

افرادی که به صورت افراطی خرید می‌کنند ممکن است به دلایل مختلفی این کار را انجام دهند. این دلایل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• افرادی که در نتیجه استرس و اضطراب به خرید کردن روی می‌آورند.
• کسانی که همیشه برای انتخاب بهترین آیتم‌ها خرید می‌کنند و از این که بهترین اجناس را در اختیار دارند، احساس خوبی به آن‌ها دست می‌دهد.
• افرادی که دوست دارند در مقابل دیگران با توانایی خرید بالا به نظر برسند و معمولاً اجناس پر زرق و برق می‌گیرند.
• افرادی که به تخفیف و خرید با قیمت کم‌تر اعتیاد دارند و فقط به خاطر این که یک جنس ارزان‌تر از قیمت واقعی‌اش است آن را می‌خرند بدون آن که نیازی داشته باشند.
• افرادی که در چرخه خرید کردن و پس دادن گیر می‌افتند.
• افرادی که علاقه به جمع کردن و کلکسیون دارند و دوست دارند که همه انواع یا رنگ‌های یک جنس را داشته باشند.

علت ایجاد اعتیاد به خرید

بنا بر تحقیقات انجام شده افرادی که به خرید اعتیاد پیدا می‌کنند؛ در واقع مغزشان به حسی که هنگام خرید تجربه می‌کنند، معتاد می‌شود. این افراد زمانی که خرید می‌کنند مغزشان هورمون‌های اندورفینی و دوپامین ترشح می‌کند که به مرور زمان به آن عادت می‌کنند.

نشانه‌ها و علائم اعتیاد به خرید

در بسیاری از موارد تشخیص این که یک فرد به خرید کردن معتاد است، دشوار است. بسیاری از افراد به خرید کردن علاقه دارند و ممکن است هزینه‌های زیادی نیز پرداخت کنند، اما این موضوع به این معنی نیست که آن‌ها به خرید کردن اعتیاد دارند. در ادامه ویژگی‌های افراد معتاد به خرید آورده شده است.

نشانه‌های احساسی

مانند سایر اعتیادها، افراد معتاد به خرید ممکن است سعی در مخفی کردن اعتیاد خود کنند. احتمال دارد که آن‌ها در مورد خریدهای خود و مبالغی که برای آن پرداخت شده به اشخاص نزدیکشان دروغ بگویند و پنهان کاری کنند.

سایر نشانه‌های احساسی شامل:

• خرج کردن بیش از حد توان
• خرید کردن در نتیجه عصبانیت یا افسردگی
• خرید کردن به عنوان غلبه بر احساس گناه ناشی از خرید قبلی
• آسیب زدن به روابط به دلیل خرج کردن بیش از اندازه

نشانه‌های فیزیکی

برخلاف سایر اعتیادها که نشانه‌های فیزیکی ملموس بر جای می‌گذارد، اعتیاد به خرید نشانه فیزیکی ندارد. در برخی مواقع مشکلات مالی از نشانه‌های فیزیکی اعتیاد به خرید می‌تواند تلقی شود.

عوارض کوتاه مدت و دراز مدت خرید وسواسی

معمولاً احساسات کوتاه مدت اختلال خرید اجباری مثبت است. در بسیاری از موارد افراد بعد از خرید احساس خوبی دارند که البته ممکن است با احساساتی نظیر اضطراب یا پشیمانی نیز همراه باشد. این احساسات منفی می‌تواند سبب تحریک فرد به خرید کردن دوباره شود.

عوارض دراز مدت اعتیاد به خرید بسته به شدت اعتیاد می‌تواند متفاوت باشد. بعضی از افراد معتاد به خرید بعد از مدتی دچار مشکلات مالی شده با قرض‌ها و بدهکاری‌های خود درگیر می‌شوند. در این میان روابط شخصی این افراد نیز ممکن است آسیب ببیند و فرد از والدین، همسر یا فرزندانش جدا شود.

تست تشخیص اختلال خرید اجباری

اگر شما همچنان نمی‌دانید که آیا درگیر این اعتیاد هستید، از خودتان سؤال‌های زیر را بپرسید. اگر پاسختان به غالب سؤال‌های زیر مثبت باشد به این معنی است که احتمالاً دچار اعتیاد به خرید شده‌اید.

• آیا شما زمانی که احساس افسردگی و ناامیدی دارید به خرید می‌روید؟
• آیا شما با شخصی که به او نزدیک هستید به خاطر خرید کردن افراطی به مشکل برخورده‌اید؟
• آیا هنگام خرید احساس سرخوشی یا اضطراب دارید؟
• آیا بعد از خرید این احساس را دارید که یک کار سخت را به اتمام رسانده‌اید؟
• آیا تا به حال بعد از خرید احساس پشیمانی و گناه داشته‌اید؟
• آیا شما مکرراً اجناسی را می‌خرید که استفاده‌ای برای شما ندارند؟
• آیا شما همیشه به پول فکر می‌کنید؟

درمان دارویی اعتیاد به خرید

تحقیقاتی که در خصوص استفاده از دارو برای درمان اعتیاد به خرید انجام شده، هنوز به نتیجه خاصی نرسیده است، اما بسیاری از افراد مبتلا به اختلال خرید اجباری با مصرف داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی پیشرفت‌های خوبی نشان داده‌اند. بر اساس یک مقاله که در سالنامه روان‌پزشکی بالینی چاپ شده است، داروی ممانتین ممکن است بتواند به افراد معتاد به خرید کمک کند. این دارو در اصل برای درمان آلزایمر تولید شده و به بیماران معتاد به خرید کمک می‌کند که تصمیمات بهتری بگیرند و رفتارهای اجباری و کنترل نشده بروز ندهند. در درمان دارویی این نکته بسیار حائز اهمیت است که دوز مصرفی دارو مطابق با تجویز پزشک باشد زیرا در صورت سوء مصرف دارو ممکن است مشکلات جبران ناپذیری ایجاد شود.

عوارض جانبی داروی درمان اعتیاد به خرید

بهتر است که قبل از شروع مصرف دارو در خصوص عوارض جانبی داروی مورد نظر اطلاعات کافی کسب شود. عوارض جانبی دارو بسته به نوع دارویی که تجویز شده، متفاوت است. اگر داروهای ضد افسردگی تجویز شود، فرد ممکن است عوارض زیر را تجربه کند:

• حالت تهوع
• عدم توانایی خوابیدن در شب
• احساس اضطراب
• تعریق غیر قابل توضیح
• احساس خستگی یا گیجی
• سردرد

 مشاوره و درمان اعتیاد به خرید

جلسات روانشناسی و مشاوره می‌تواند در درمان اعتیاد به خرید بسیار کمک کننده باشد. در بسیاری از موارد عامل اصلی افراط در خرید مشکلات زمینه‌ای نظیر افسردگی و اضطراب است که لازم است این مشکلات در جلسه مشاوره شناسایی و ریشه یابی شده و راهکارهای مناسب برای غلبه به آن‌ها ارائه شود. گاهی اوقات افراد معتاد به خرید با مشکلات دیگری نظیر مصرف مواد مخدر نیز درگیر هستند. در این شرایط یک متخصص مجرب می‌تواند به فرد کمک کند تا دوباره کنترل زندگی خود را به دست بگیرد و سلامت روان خود را بازیابد.