بسیاری از پدر و مادرها سوال می‌پرسند که «چگونه بچه‌هایمان و به خصوص نوجوانان را به درس خواندن تشویق کنیم» یا «با بچه‌ای که درس نمیخواند چه کنیم». امروزه غالبا نوجوانان بیشتر از این که به درس خواندن و سایر کارهای علمی علاقه نشان دهند، دوست دارند که در شبکه‌های اجتماعی وقت بگذرانند، با هم سن و سال‌ هایشان معاشرت کنند یا حتی پای تلویزیون بنشینند. برای این که شما بتوانید فرزندتان را متوجه اهمیت درس خواندن کنید، لازم است که در ابتدا بتوانید ارتباط صحیحی با او برقرار کنید. در نظر داشته باشید که برای تشویق فرزندتان به درس خواندن باید این مقوله را به شکل مثبت بیان کنید و از سرزنش و تنبیه بپرهیزید چراکه رویکرد دوم ممکن است باعث شود که فرزندتان دچار حس بی‌ارزشی شده یا همان مقدار انگیزه کم را نیز از دست بدهد.

اگر شما هم والدینی هستید که دوست دارید نوجوان شما از حداکثر پتانسیلش استفاده کرده و به درس خواندن علاقه‌مند شود با ما در این مقاله همراه باشید تا با یکسری نکات در خصوص انگیزه دادن به نوجوانان برای درس خواندن آشنا شوید.

چگونه فرزندم را به درس علاقه مند کنم؟

بچه‌های بی‌علاقه به درس تعدادشان کم نیست و همان طور که گفته شد والدین معمولا این دغدغه را دارند که چگونه فرزند نوجوانشان را به درس مشتاق کنند. مخصوصا این که این فرزندان کنکور را پیش روی خود دارند. امتحانی که می‌تواند برای آن‌ها سرنوشت ساز محسوب شود. در ادامه چند راهکار برای این که نوجوانان را به درس خواندن تشویق کنید آورده شده است.

از او بپرسید که به چه علت نسبت به درس خواندن بی‌انگیزه است.

برای این که بتوانید فرزندتان را به درس خواندن تشویق کنید، لازم است که ابتدا بتوانید بفهمید که او چگونه فکر می‌کند، چه احساسی دارد و نقطه نظراتش چیست؟ بهترین راه برای پاسخ به این سوالات این است که به صورت مستقیم از او بپرسید. پس از او بپرسید که به چه علت نسبت به درس خواندن بی‌انگیزه است؟ فرزندتان ممکن است که به یکسری موضوعات درسی علاقه‌مند بوده و بعضی دیگر را دوست نداشته باشد. در حالتی دیگر شاید با درک یکسری دروس در مدرسه مشکل دارد. صحبت با فرزندتان می‌تواند به شما کمک کند که منبع مشکل او را شناسایی کنید و در قدم بعدی به دنبال راه حل باشید.

به صورت مستقیم به او نگویید که درس بخواند.

گفتن این جمله به تنهایی کاری از پیش نمی‌برد و در بعضی موارد ممکن است حتی شرایط را بدتر کند. شما لازم است که بعد از شناسایی مشکل، در مرحله بعد به فرزندتان کمک کنید که مشکلش برطرف شود. به طور مثال اگر فرزندتان برای درس خواندن و در کنارش استراحت و تفریح وقت کم می‌آورد، به او در برنامه‌ریزی برای درس خواندن کمک کنید. یا اگر فرزندتان در فهم درس‌ها در مدرسه مشکل دارد برایش معلم خصوصی بگیرید تا به او در یادگیری درس‌هایش کمک کند. این نکته را هم در نظر بگیرید که موفقیت فرزند شما تنها با درس خواندن حاصل نمی‌شود؛ پس استعداد و علایق دیگر فرزندتان را شناسایی کنید و به او در شکوفایی توانایی‌هایش کمک کنید. شاید اگر فرزندتان به جای درس خواندن بر استعداد اصلی‌اش تمرکز کند در آینده بتواند موفقیت‌های بیشتری کسب کند.

انتظارات خود را خیلی بالا نبرید.

کمال‌گرایی و داشتن انتظارات بالا از فرزندتان ممکن است باعث مشکلات روان‌شناختی گوناگون یا استرس و اضطراب در او شود. در نظر داشته باشید که بیشتر روی فعالیت‌های معمولی تاکید کنید و از او انتظارات غیرممکن نداشته باشید. به او کمک کنید که اهداف کوچک برای خودش مشخص کند. به طور مثال به جای برنامه‌ریزی هفتگی، مشخص کنید که امروز تا آخر شب مشق‌های مربوط به درس فیزیک را انجام دهد. مشخص کردن اهداف کوچک به فرزندتان کمک می‌کند که انگیزه بیشتری پیدا کند زیرا هر بار رسیدن به هدف، احساس رضایت و خوشنودی در هر دو شما ایجاد خواهد کرد. بعد از عملی کردن یک هدف برای او گام کوچک بعدی را مشخص کنید.

بر فعالیت‌های غیر درسی نیز تاکید داشته باشید.

همان طور که گفته شد موفقیت فرزند شما تنها از مسیر درس خواندن میسر نمی‌شود. اگر فرزندتان به طور مثال به عکاسی علاقه دارد برای پرورش استعدادش برنامه‌ریزی‌های لازم را داشته و وقت کافی مشخص کنید. پدر و مادرها معمولا تصورشان این است که هنر و سایر مهارت‌های غیر درسی را در کنار درس می‌توان دنبال کرد، اما گاهی تمرکز بر استعداد اصلی می‌تواند در موفقیت نقش اصلی داشته باشد. تصور کنید که والدین بازیکنان معروف فوتبال به جای تشویق فرزندشان به بازی فوتبال، آن‌ها را مجبور به درس خواندن می‌کردند. بالطبع در این شرایط ممکن بود که آن‌ها هیچ‌وقت نتوانند به این اندازه موفق شوند.

همچنین، فرزند شما برای این که بتواند در مسیر موفقیت باشد، لازم است که از لحاظ شخصیتی نیز به طور صحیح پرورش یابد و مهارت‌های لازم را کسب کند. یکی از راه‌هایی که به فرزندتان در این مسیر کمک می‌کند تفریح و معاشرت است. مهارت‌های ارتباط اجتماعی به میزان زیادی به فرزندتان در راه موفقیت کمک خواهد کرد. بسیاری از والدین اهمیت این مقوله را نادیده گرفته و لطمات زیادی را متوجه فرزندشان می‌کنند.

افسردگی دلیلی بر بی‌انگیزگی نوجوانان در درس خواندن

یکی دیگر از دلایلی که ممکن است موجب عدم انگیزه فرزند نوجوانتان شود، افسردگی است. گاهی اوقات مشکلات میان پدر و مادر یا سایر مشکلات در خانه باعث می‌شود که فرزند شما انگیزه خود را برای تلاش کردن از دست بدهد. همچنین مشکلات خانه ممکن است فرزند نوجوان شما را با کمبودها و خلاء‌های عاطفی مواجه کند. این کمبودها باعث می‌شود که فرزند شما به دنبال راه‌هایی برای جبران خلاء‌های عاطفی خود بوده و وارد مسائلی شود که در مسیر موفقیت تحصیلی نفعی برای وی نداشته باشد. در این شرایط مشاوره و صحبت با روانشناس می‌تواند در بهبود موقعیت بسیار کمک کننده باشد. روانشناس با شما و فرزندتان صحبت می‌کند و بعد از شناسایی و ریشه‌یابی مشکلات، راه حل‌های ممکن را پیش روی شما می‌گذارد. در نتیجه جلسات مشاوره می‌تواند در رفع مشکلات فرزندتان و افزایش انگیزه نوجوان شما برای درس خواندن مفید واقع شود.

منبع: Momjunction

روانشناسی نوجوانان

نوجوانی یکی از مراحل مهم رشدی و دوره‌ای میان کودکی و بزرگسالی افراد است. در این دوران افراد باید به تکالیف رشدی و مهارت‌های فراوانی تسلط پیدا کنند. مهارت‌هایی از جمله:

• تفکر به شیوه عاقلانه
• داشتن هویتی باثبات
• کسب استقلال

والدین و مربیانی که همواره با نوجوانان در ارتباط‌ اند، تمایل دارند بر آنان کنترل داشته و تحت نفوذشان باشند، بنابراین شناخت ویژگی‌های این دوره سنی برایشان اهمیت قابل توجهی دارد. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان بر رشد جسمانی، رشد جنسی، بلوغ روانی، رشد شناختی، رشد اجتماعی و رشد عاطفی و هیجانی اشاره نمود. در زیر به‌طور خلاصه هریک مورد بررسی قرار می‌گیرد:

رشد جسمانی

در این دوره نوجوانان با رشد سریع چهره و بدن خود روبرو هستند، تغییری که باعث می‌شود از حالت کودکی فاصله گیرند و به بزرگ‌سالی نزدیک شوند؛ رشد استخوان‌ها، رشد بخش بالایی سر (فک، بینی، دهان، گوش، لب) البته این رشد سریع طبق قانون خاصی نیست و از الگوی یکسانی نیز پیروی نمی‌کند و به عواملی از جمله وراثت، میزان و کیفیت تغذیه، وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانواده و … بستگی دارد.

رشد جنسی

هدف اصلی بلوغ جنسی رسیدن به توانایی تولید مثل در نوجوانان است که زمان آن در بین ملل و اقوام مختلف متفاوت است. فعالیت هورمون‌های واسطه‌ای غده هیپوفیز که بر ترشح غدد فوق کلیوی، هیپوفیز و جنسی تأثیرگذاراست، اولین علائم دوره بلوغ است. افزایش قد، به وجود آمدن جوش‌های صورت و … از فعالیت‌های غده فوق کلیوی است.

آثار روانی بلوغ

بهتر است نوجوانان علی‌الخصوص دختران برای ورود به این مرحله از قبل اطلاعات لازم را کسب کرده باشند. از جمله عواملی که بر حالات روانی نوجوانان تأثیرگذاراست می‌توان بر آمادگی نوجوانان، فرهنگ جامعه و نگرش اعضای خانواده اشاره نمود.

در بعضی از فرهنگ‌ها مراسمی برای دوره بلوغ نوجوانان در نظر گرفته می‌شود که در آن امتیازها و مسؤولیت‌هایی را به نوجوان می‌دهند. در ایران نیز مراسمی با عنوان جشن تکلیف گرفته می‌شود که ورود دختران به آن قبل از دوره نوجوانی‌شان است.

تغییرات سریع جسمانی دارای پیامدهای متفاوتی برای نوجوانان است: دسته‌ای دچار کمبود اعتماد به نفس می‌شوند که نهایتاً از بزرگ‌سالان خود دوری می‌کنند و به جمع دوستانشان می‌پیوندند. برخی دیگر نیز از تغییرات ظاهری‌شان خوشنود شده و زمان زیادی را صرف خود می‌کنند، معمولاً قسمت اعظم وقت خود را مقابل آینه می‌گذرانند. درنتیجه‌ی تمرکز به خود، تصور می‌کنند که همواره مورد تأیید دیگران هستند و تلاش می‌کنند ایرادهای ظاهری خود را برطرف کنند، نسبت به جوش‌های صورت حساس می‌شوند، به خاطر اینکه در مقابل دیگران مهم جلوه می‌کنند، پذیرای انتقاد از سوی اطرافیان نیستند، به رفتارهای پرخطر دست می‌زنند بدون آنکه متوجه باشند ممکن است عواقبی برایشان داشته باشد و به نوعی در پی کسب تجربه هستند، به زعم آنان کسانی که متحمل خطر شده‌اند و به آن‌ها آسیب‌رسیده است، به اندازه کافی قوی نبوده‌اند.

این تغییرات بر روابط اجتماعی نوجوانان نیز تأثیرگذار است. والدین و افرادی که با نوجوانان در ارتباط‌ اند در هنگام مشاهده رفتار دور از انتظار از او مانند یک فرد بزرگ‌سال انتظار دارند و سرزنشش می‌کنند در حالی که موقع واگذاری مسؤولیت به خاطر اینکه هنوز کودک‌اند و بزرگ نشده‌اند، از اعطای آن به نوجوان اجتناب می‌کنند. خودمحوری نوجوانان نیز باعث می‌شود تا فکر کنند هیچ‌کس دیگری مانند آن‌ها، این احساسات را نداشته، دیگران قادر به درک او نیستند و هیچ‌کس تا به حال همانند او دوست داشته نشده مورد نفرت هم قرار نگرفته است.

رشد شناختی

تغییراتی که در شیوه تفکر، استدلال، درک و فهم نوجوانان به وجود می‌آید جزء مراحل رشد شناختی آنان است. در این مرحله یاد می‌گیرند تا درباره امور تفکر انتزاعی داشته باشند. نوجوان در دنیای احتمالات آینده سیر می‌کند. او جهان را بهتر و برتر از چیزی که در واقعیت است، در نظر دارد. اوضاع موجود را با دیدی انتقادگرایانه می‌نگرد و همچون قهرمانان داستان در جستجوی ماجراجویی است. تفکر انتزاعی (صوری) به آن‌ها امکان می‌دهد تا موضوعات مختلفی را از قبیل مسائل فلسفی، سیاسی، اخلاقی، دینی آزمایش کنند و تفکر خود را در این موارد ارزیابی کنند و در جستجوی ارزش‌ها و عقاید خود باشند.

رشد اجتماعی

انسان ذاتاً موجودی است اجتماعی. در اوایل زندگی خود (دوره کودکی) با افراد محدودی ارتباط دارد که شامل خانواده او می‌شود اما در ادامه رشد خود دامنه افرادی که با آن‌ها در تعامل است بیشتر می‌شود مانند همکلاسی، همبازی، هم محله ای، همشهری و سایر موارد.

نوجوان برای بهره‌برداری از رشد اجتماعی و تکامل آن به چه عواملی نیازمند است؟

• داشتن آگاهی و مهارت لازم در زمینه آداب اجتماعی و معاشرت
• رعایت قوانین و مقررات
• تمایل به ارتباط با دیگران
• قدرت درک فعالیت های گروهی و شرکت در گروه‌های مختلف

رفتارهای اجتماعی نوجوان به دو دسته: ۱- رفتارهای مبنی بر همکاری و ۲- رفتارهای مبنی بر مبارزه تقسیم می‌شوند. دسته اول جنبه مثبت دارند، باعث همکاری و در نتیجه نزدیکی بین آن‌ها می‌شوند مانند رهبری، دوستی، همدلی. نوع دوم جنبه منفی دارند و بیشتر باعث جدایی و تقابل نوجوانان می‌شود و از نمونه آن‌ها می‌توان بر پرخاشگری، دست انداختن دیگران، مشاجره، نزاع و … اشاره کرد.

رشد هیجانی و عاطفی

۱- نوجوان در بیان هیجان های خود به دلیل ترس از انتقاد دیگران دودل می‌شود، از بازگو کردن آن‌ها منصرف می‌شود و از جمع کناره می‌گیرد (افسردگی).

۲- سرعت از محرک های هیجانی به سرعت تأثیر می‌پذیرد.

۳- شدت عواطف در این دوره سنی به شدت بروز می‌کند.

۴- عدم کنترل وقتی نمود پیدا می‌کند که نوجوان در بازگو کردن هیجانات خود شجاع می‌شود، برخی به رفتارهای پرخطر دست می‌زنند اما در نهایت از کار خود پشیمان می‌شوند و خود را سرزنش می‌کنند.

۵- از اینکه چگونه در نزد دیگران جلوه کنند، نگران‌اند (مظنون بودن).

۶- ناپایداری پاسخ های عاطفی آنان ثبات ندارد (ناپایداری).