نظافت و تمیزی بخش مهمی از زندگی ماست که برای هر فردی میزان اهمیت آن تفاوت دارد. ما در این مطلب از سرای مشاور قصد داریم تا درباره وسواس شست و شو صحبت کنیم؛ زمانیکه نظافت و تمیزی از حالت تعادل خود خارج و تبدیل به وسواس فکر می‌شود. در این زمان است که باید نگران شوید و به این موضوع فکر کنید که تنها مساله شستشو نیست و این ذهن و افکار شماست که درگیر شده است.
تاکنون افراد متعددی را دیدیم که به خاطر فرار از مشکلات و درگیری ذهنی دچار وسواس شست و شو شده‌اند. این دست از افراد برای ایجاد مشغولیت ذهنی و رسیدن به آرامش کاذب، ذهن خود را با تمیزکاری مشغول می‌کنند، اما باید خاطرنشان شویم که این روشی گذراست و پس از مدت کوتاهی متوجه خواهید شد که از اختلال وسواس رنج می‌برید. حالا در ادامه بیشتر در این باره صحبت می‌کنیم.
چه ارتباطی بین وسواس حمام و شستشو با افکار افراد وجود دارد؟
طبق آخرین گزارشاتی که در سایت معتبر healthline مطرح شده، وسواس را اختلالی مطرح می‌کند که افراد به خاطر تجربه اتفاقات ناخوشایندی که هیچ وقت اثرات آن بین نمی‌روند، درگیرش می‌شوند. چنین افرادی در پاسخ به این افکار ناخواسته، تمایل شدیدی به تکرار برخی کارها دارند.
حال این اعمال و رفتار ممکن است شامل حمام رفتن مکرر باشد که از آن به عنوان وسواس حمام یاد می‌کنند. گاهی هم ممکن است که این رفتارها با جابه‌جایی مداوم اشیاء منزل بروز کند.
تصور برخی از افراد این است که انجام این اقدامات و کارها، روشی است برای خنثی کردن افکاری که به آن‌ها اضطراب می‌دهد. مثلا با شستشوی مداوم افکار دردناک را از خود می‌کنند و این باعث تسکین‌شان می‌شود. افکار وسواسی باعث اختلال در زندگی معمولی می‌شود؛ بنابراین وسواس بسیار فراتر از میل به کار یا زندگی در یک محیط تمیزتر است.
آیا نوع خاص وسواس شست و شو وجود دارد؟
برخی از افراد ترس شدیدی از میکروب‌ها و آلوده شدن به آن‌ها دارند. جالب است بدانید که افراد دچار وسواس حمام، بارها خود را از ترس انتقال میکروب به دیگران می‌شویند. چنین وسواسی می‌تواند به اجبار در پاکسازی محیط اطراف منجر شود؛ زیرا آن‌ها باور دارند که تمیزکاری مداوم محیط، می‌توانند از انتشار باکتری و میکروب‌ها در محیط جلوگیری کنند.
معمولا روان درمانگر برای کمک به چنین افرادی سراغ ساختار مغز و حتی گذشته آن‌ها می‌روند. شاید در گذشته اتفاق ناگواری در کودکی آن‌ها رخ داده و در بزرگسالی به شکل وسواس شستن دست بروز پیدا کرده است. بنابراین تاثیر محیط و خانواده در بروز این مشکل نقش مهمی دارد.
علائم وسواس شستشو چیست؟
علائم وسواس، نه تنها شامل اجبار است بلکه با اضطراب نیز همراه خواهد بود. در شرایطی که ممکن است کنترل اوضاع از دست خارج شود. اگر دچار چنین حالتی شوید، ممکن است با علائم زیر مواجه شوید:
- احساس نفرت و انزجار و ترس نسبت به اشیاء یا آلودگی دارید و مدام به این فکر کنید که اگر این میکروب‌ها به بدن من وارد شود چه اتفاقی می‌افتد.
- برای شستن دست‌ها نیاز دارید که چندین بار آن را تکرار کنید یا از فردی بخواهید که دفعات را برای شما بشمارد.
- چندین بار در طول روز لباس عوض کنید و از رفتن به فضاهای عمومی و ارتباط گرفتن با دیگران اجتناب کنید.
- برای تمیز کردن محیط، تشریفات و قوانین خاصی داشته باشید.
- از مراجعه سایر اعضای خانواده به فضاهای عمومی و به نظر شما ناامن جلوگیری کنید.
- با وسواس حمام کنید و به گونه‌ای خود را بشویید که به پوست یا بدن خود آسیب بزنید.
اگر دچار وسواس شستشو باشید، ممکن است که علایم زیر را نیز تجربه کنید:
- اگر وسایل خانه یا شخصی شما درست در یک جهت قرار نگیرند، یک نوع اضطراب جدی را تجربه کنید.
- تمایل به تکرار برخی کارها داشته باشید و با عدم انجام آن‌ها، ترس رخ دادن یک فاجعه را تجربه کنید.
- مداوم سطوح را لمس کنید و به طور معمول یک چیز را بشمارید.
چگونه وسواس شست و شو تشخیص داده می شود؟
یک روانپزشک یا روانشناسی با بررسی الگوهای فکری و رفتاری شما با پرسش سوالات به ظاهر معمول، می‌تواند میزان وسواس شما را تشخیص دهد.
گاهی هم ممکن است که پزشک با معاینه فیزیکی شما تشخیص دهد که آیا بیماری زمینه‌ای باعث پدیدار شدن چنین حالتی در شما شده یا خیر.
آیا وسواس شستن دست، درمان دارد؟
شستن بیش از حد دست‌ها شاید در ابتدا یک ایده خوب به نظر برسد، با این حال در طول زمان می‌تواند وخیم‌تر شود و مشکلات بزرگتری ایجاد کند. بیماران وسواسی که بیش از حد دست‌های خود را می‌شویند، معمولا مشمول درمان‌های شناختی و رفتاری می‌شوند. این حالت نباید به عنوان یک خصوصیت مثبت به عنوان تمیزی در نظر گرفته شود؛ زیرا به مرور زمان می‌تواند موجب بروز مشکلات سخت‌تری شود.
چندبار در طول روز دست هایم را بشویم، غیر عادی است؟
هیچ قانون خاصی برای اینکه تعداد دفعات مجاز شستشوی دست را مشخص کند، وجود ندارد. این کاملا بستگی به کاری که انجام می‌دهید، دارد. معمولا افراد با تجربه در حوزه درمان وسواس شست و شو معتقد هستند کسانی که در طول روز بیش از ۱۲ تا ۱۵ بار دست‌های خود را می‌شویند، باید با یک پزشک مشورت کنند؛ زیرا این تعداد بیشتر از دفعات نرمال و طبیعی برای افراد معمولی است.
روش های تشخیص وسواس شستن دست
شاید در ابتدا حمام رفتن‌های مداوم یکی از اعضای خانواده‌تان عادی به نظر برسد، اما به مرور زمان این رفتار باعث می‌شود همه تمرکز او معطوف به نظافت شود. مثلا ساعت‌ها در حمام بماند تا جایی که پوست تن او قرمز و متورم شود. در این شرایط باید به سلامت رفتار عضو خانواده‌ی خود شک کنید.
دو راه تشخیص چنین بیماری در افراد وجود دارد:
- میزان زمانی که برای شستن دست اختصاص داده می‌شود.
- تعداد دفعاتی که دست‌ها شسته می‌شود (بیش از ۱۵ بار در طول روز مساوی با زنگ خطر است).
شیوه های درمان وسواس شست و شو
شاید تصور کنید که این نوع اختلال درمانی نداشته باشد، اما باید بگوییم که وسواس حمام یا شستن بیش از حد بدن نیز دارای درمان دارویی، شناختی و رفتاری است. شاید در ابتدا پزشک معالج شما استفاده از داروهای دارای سرتونین را پیشنهاد دهد.
معمولا روان‌درمانگری یا همان درمان به شیوه شناختی و رفتاری بیشتر توصیه می‌شود. علائم بروز وسواس در مواقعی که فرد دچار اضطراب شود، چندین برابر خواهد شد. بنابراین شیوه‌های پیشنهادی برای کنترل این نوع اختلال عبارتند از:
- مدیریت استرس: شاید کنترل اضطراب یک درمان قطعی برای وسواس شستن دست نباشد، اما می‌تواند به فرد برای درک عوامل استرس‌زا کمک کند. اجتناب از حضور در جمع‌هایی که باعث اضطراب می‌شود، یک روش مناسب است. در شرایط بحرانی بهتر است که از جنبه عاطفی وارد شده و اینگونه استرس ناشی از موقعیت را کاهش داده و کنترل کرد.
- شکست عادت شستشوی مداوم: کناره‌گیری از وسواس حمام یا شستشو باید همانند ترک مواد مخدر باشد. کم کم و به مرور زمان؛ زیرا کناره‌گیری ناگهانی ممکن است با عواقب جانبی دیگری همراه باشد. مثلا اگر هر روز سر زمان خاصی فرد اقدام به نظافت می‌کند، می‌تواند با ۲۰ دقیقه تاخیر شروع کند.
- نگاه عمیق‌تر به زندگی: وسواس شستن دست یا حمام به صورت مداوم ممکن است ناشی از اضطراب باشد. زمانیکه این اضطراب از کنترل خارج یا در گوشه‌های رها می‌شود، به صورت وسواس بروز می‌یابد. بهتر است که چنین افرادی با حقایق زندگی خود روبه‌رو شوند و آنچه که موجب اضطراب و آزارشان می‌شود را بیان کنند.
خدمات سرای مشاور در خصوص وسواس شست و شو
در این مقاله سعی کردیم تا درباره وسواس شست و شو و عوامل دخیل در این نوع اختلال صحبت کنیم. این موضوع را در نظر داشته باشید که لزوما کمال‌گرا بودن درباره نظافت به معنای وسواس نیست؛ زیرا معمولا این رفتار با ترس از آلودگی، تقارن و تعادل در فضای خانه یا هر جای دیگری همراه است. این اختلال قابلیت درمان و کنترل دارد. در صورتیکه با چنین مشکلی مواجه هستید، می‌توانید از روانشناسان خبره و متخصص گروه سرای مشاور کمک بگیرید.