شاخص توده‌ی بدنی (BMI) عددی است که به کمک آن می‌توان نسبت قد و وزن و تناسب آن‌ها را بررسی کرد. علاوه بر قد و وزن در کودکان سن و جنسیت نیز برای تعیین میزان اضافه‌وزن اهمیت دارد؛ برای همین وضعیت کودک را در مقایسه با دیگر هم سن و سال‌هایش بررسی می‌کنند. این مفهوم صدک نام دارد. کودکانی که در صدک نود و پنجم به بالا قرار می‌گیرند دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند.
چاقی کودکان تهدیدی جدی برای سلامتی آن‌ها است. کودکانی که اضافه‌وزن دارند به‌راحتی ممکن است دچار چاقی شدید شوند و در معرض ابتلا به تعدادی از بیماری‌های مزمن قرار بگیرند. سلامتی ضعیف ناشی از چاقی در کودکی می‌تواند تا بزرگ‌سالی ادامه یابد. چاقی کودکان فقط بر سلامت جسمی آن‌ها تأثیر نمی‌گذارد بلکه کودکان و نوجوانان دارای اضافه‌وزن یا چاقی می‌توانند افسرده شوند و خودانگاره (درک و احساسی که نسبت به خود دارند) و اعتمادبه‌نفس ضعیفی داشته باشند.
علل چاقی کودکان
سابقه خانوادگی، عوامل روان‌شناختی و سبک زندگی همگی در چاقی کودکان نقش دارند. کودکانی که والدین یا سایر اعضای خانواده‌ی آن‌ها دارای اضافه‌وزن یا چاقی هستند، به‌احتمال‌زیاد این روند را دنبال می‌کنند؛ اما علت اصلی چاقی کودکان ترکیبی از خوردن زیاد و تحرک کم است. یک رژیم غذایی ضعیف حاوی مقادیر بالای چربی یا قند و مواد مغذی کم می‌تواند باعث افزایش وزن سریع در کودکان شود؛ بنابراین خوردن فست فودها و غذاهای آماده و کنسروی علاوه بر اینکه باعث چاقی در کودکان می‌شود به دلیل نداشتن مواد مغذی در روند رشد آن‌ها اختلال ایجاد می‌کند. فعالیت بدنی ناکافی نیز از دیگر عوامل مهم در چاقی کودکان است. ورزش و تحرک بدنی باعث سوزاندن کالری شده و در نتیجه منجر به کاهش وزن می‌شود. در کودکانی که فعالیت فیزیکی کمی دارند احتمال چاقی بیشتر است.
مسائل روان‌شناختی نیز ممکن است منجر به چاقی در برخی از کودکان شود. کودکان و نوجوانانی که بی‌حوصله هستند و استرس و افسردگی دارند ممکن است برای کنار آمدن با احساسات منفی بیشتر غذا بخورند.
مشکلات و عوارض چاقی در کودکان
کودکانی که چاق هستند در مقایسه با همسالان خود که وزن مناسبی دارند در معرض خطر ابتلا به مشکلات سلامتی هستند. دیابت، بیماری‌های قلبی و آسم از جدی‌ترین خطرات هستند.
دیابت در کودکان چاق
در دیابت نوع ۲ بدن گلوکز را به‌درستی متابولیزه نمی‌کند. دیابت می‌تواند منجر به آسیب به چشم، آسیب عصبی و اختلال عملکرد کلیه‌ها شود. کودکان و بزرگ‌سالان دارای اضافه‌وزن، بیشتر به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. بااین‌حال، این شرایط ممکن است از طریق رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی قابل‌برگشت باشد.
بیماری‌های قلبی
کلسترول و فشارخون بالا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در آینده را برای کودکان چاق افزایش می‌دهد. غذاهایی که دارای چربی و نمک زیادی هستند ممکن است باعث بالا رفتن سطح کلسترول و فشارخون شوند. حمله قلبی و سکته مغزی دو عارضه‌ی مهم بیماری قلبی هستند.
ارتباط چاقی کودکان و آسم
آسم التهاب مزمن مجاری تنفسی است. محققان مطمئن نیستند که دقیقاً چگونه چاقی و آسم به هم پیوند خورده‌اند؛ اما بر اساس مطالعات اخیر حدود ۳۸٪ از بزرگ‌سالان مبتلا به آسم در امریکا چاق هستند. همان مطالعات نشان داده‌اند که چاقی ممکن است یک عامل خطر برای آسم شدیدتر در برخی از افراد باشد.
اختلالات خواب در کودکان چاق
کودکان و نوجوانان چاق ممکن است از اختلالات خواب مانند خروپف زیاد و آپنه‌ی خواب رنج ببرند. وجود چربی اضافی در ناحیه‌ی گردن می‌تواند مجاری تنفسی آن‌ها را مسدود کند.
چاقی کودکان و درد مفاصل
در کودکان چاق وجود وزن اضافی باعث سفتی و درد مفاصل و همچنین کاهش دامنه‌ی حرکتی مفصل می‌شود. در بسیاری از موارد، کاهش وزن می‌تواند مشکلات مفصلی را برطرف کند.
تغذیه‌ی سالم و مناسب برای کودکان چاق
تغییر در عادات غذایی کودکان چاق کاملاً ضروری است. تأثیر والدین الگوهای غذایی کودک را شکل می‌دهد. اکثر کودکان آنچه والدینشان می‌خرند می‌خورند؛ بنابراین تغذیه‌ی سالم باید از شما شروع شود. با محدود کردن شیرینی و نوشابه در خانه، تغییرات اساسی تغذیه را شروع کنید. در عوض، آب و شیر کم‌چرب یا بدون چربی را به همراه وعده‌های غذایی سرو کنید. مصرف فست فود را کاهش دهید و تلاش کنید بیشتر آشپزی کنید و غذای خانگی و مغذی بپزید. در وعده‌های اصلی و میان وعده‌ها به‌جای مواد فراوری‌شده و تنقلات شور و پرکالری از مواد تازه و سالم استفاده کنید.
این احتمال وجود دارد که کودک چاق یا دچار اضافه‌وزن با تغییر تغذیه و پیش گرفتن یک روش غذایی سالم، مقداری از وزن خود را کم کند. در صورت عدم کاهش وزن با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. ممکن است به کمک تکمیلی یک متخصص تغذیه یا رژیم‌درمانی نیاز داشته باشید.
تغییر سبک زندگی برای مبارزه با چاقی کودکان
چند روش وجود دارد که می‌تواند به جلوگیری از چاقی کودکان کمک کند.
فعالیت بدنی را افزایش دهید
سطح فعالیت بدنی کودک خود را افزایش دهید تا به او کمک کنید وزن خود را کاهش دهد. برای علاقه‌مندی آن‌ها از کلمه‌ی فعالیت به‌جای ورزش استفاده کنید. فعالیت و ورزش مناسب را با توجه به سن کودک انتخاب کنید؛ به‌عنوان‌مثال بازی لی‌لی ممکن است برای یک کودک ۷ ساله بیشتر از دویدن جذاب باشد. کودک خود را تشویق کنید ورزشی را که برای آن ابراز علاقه کرده است، امتحان کند.
فعالیت‌های خانوادگی را بیشتر کنید
فعالیت‌هایی را پیدا کنید که کل خانواده در کنار هم بتوانند لذت ببرند. این کار نه‌تنها یک روش عالی برای پیوند و ارتباط بیشتر بین اعضای خانواده است، بلکه به کودک شما کمک می‌کند تا فعال شود و مسیر رسیدن به وزن سالم را شروع کند. برای جلوگیری از کسالت و تکراری شدن حتماً فعالیت‌ها را تغییر دهید. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های امریکا توصیه می‌کند کودکان حداقل یک ساعت ورزش روزانه داشته باشند تا سالم بمانند.
زمان استفاده از تلویزیون، لپ‌تاپ و موبایل را محدود کنید
کودکانی که روزانه چندین ساعت را به تماشای تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای یا استفاده از موبایل‌های هوشمند یا سایر دستگاه‌ها می‌گذرانند، معمولاً دارای اضافه‌وزن هستند. این موضوع می‌تواند چند علت داشته باشد. زمانی را که می‌توان برای انجام فعالیت‌های بدنی صرف کرد از بین می‌برد و دوم اینکه، زمان بیشتر در مقابل تلویزیون به معنای زمان بیشتر برای خوردن میان وعده‌ها و قرار گرفتن در معرض تبلیغات مربوط به غذاهای پر قند و پرچرب است که بیشترین بازاریابی مواد غذایی را تشکیل می‌دهند.
مشاوره چاقی در کودکان
نحوه گفت و گو با کودک در خصوص مشکل چاقی می‌تواند بسیار مهم باشد. شما نباید به گونه‌ای با او صحبت کنید که احساساتش آسیب ببیند یا حس بد بودن به او دست دهد. اگر با چنین مشکلی در خانه رو به رو هستید بهتر است که با یک مشاور یا روانشناس در این خصوص صحبت کنید تا شما را برای ارتباط بهتر و موثر با کودکتان یاری کند.
منبع: Healthline