اختلال تیک عصبی (Tic disorder) به حرکات سریع و تکرارشونده ماهیچه گفته شده که منجر به تکان‌ها و صداهای ناگهانی در افراد می‌شود. اگرچه در گذشته تصور می‌شد که اختلال تیک عصبی بسیار نادر است اما امروزه مشاهده شده که تیک عصبی در ۲۰ درصد کودکان و ۱ درصد بزرگ‌سالان وجود دارد. با این حال هنوز درمان مشخصی برای تیک عصبی وجود نداشته و هر پزشکی درمان خاص خود را برای این عارضه تجویز می‌کند.
اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که فرد مبتلا اندکی صبر کند زیرا در بسیاری از موارد تیک عصبی به صورت خود به خود بعد از حدود دو هفته از بین می‌رود. در بسیاری از موارد نیز اگرچه تیک عصبی از بین نمی‌رود، اما فرد مبتلا برای درمان اقدام نمی‌کند. اگر تیک عصبی شدید نباشد و باعث خجالت نشود، اکثر افراد به آن عادت کرده و درمان را غیر ضروری می‌دانند. اما در مواردی که تیک عصبی شدید باشد و بیمار نیازمند درمان، راه‌های درمانی متفاوتی قابل ارائه است. در این مقاله در خصوص راه‌های مختلف درمان تیک عصبی صحبت شده است.
درمان تیک عصبی با دارو
بعضی از داروها برای درمان اختلال تیک می‌توانند به کار آیند اما معمولاً به عنوان خط اول درمان در نظر گرفته نمی‌شوند. دارو معمولاً زمانی تجویز می‌شود که تیک منجر به اختلال در عملکرد شده و سایر روش‌های درمانی کارساز نباشد. استفاده از دارو برای درمان تیک عصبی باید فقط تحت نظر پزشک انجام شود. داروهای مختلفی برای درمان این عارضه قابل استفاده است و معمولاً پیش‌بینی میزان پاسخ به هر یک مشکل است. اولین دارویی که معمولاً به این منظور تجویز می‌شود هالیپریدول (داروی ضد روان‌پریشی) است. علاوه بر آن رسپریدون‌ها نیز به این منظور استفاده می‌شوند. این داروها ضد روان‌پریشی و غیر محرک هستند که برای درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی تجویز می‌شوند. از جمله این داروها می‌توان به اتوموکستین و گوانفاسین اشاره کرد. بعضی از بیماران همچنین ممکن است با استفاده از داروهای ضد افسردگی نتایج مثبت نشان دهند.
این داروها لازم است که در کم‌ترین دوز تجویز شوند تا از عوارض جانبی آن‌ها پیشگیری شود. عوارض جانبی داروهای مختلف متفاوت است اما به صورت کلی شامل افزایش وزن، سرگیجه، مشکلات خواب، مشکلات گوارشی و سردرد می‌باشد. در برخی موارد نادر عوارض جانبی می‌تواند شدیدتر از اختلال تیک عصبی باشد، که در این شرایط توصیه می‌شود که از سایر روش‌ها برای درمان تیک عصبی استفاده شود.
درمان تیک عصبی با مشاوره روانشناسی
در جلسات روانشناسی معمولاً از معکوس سازی عادت برای درمان استفاده می‌شود؛ به این ترتیب که محرک شروع تیک عصبی شناخته می‌شود. در غالب موارد این محرک فشار و تنش است که تنها با تیک عصبی کاهش پیدا می‌کند. زمانی که بیمار علت تیک را شناسایی کند، می‌تواند در ادامه یاد بگیرد که زمان احساس فشار و تنش برای خالی کردن خود رفتار دیگری بروز دهد. علاوه بر آن روانشناس با استفاده از درمان معکوس سازی عادت به بیمار کمک می‌کند که عوامل استرس‌زا که می‌تواند شدت تیک عصبی را افزایش دهد، شناسایی کرده و با استفاده از راه‌کارهای مناسب با این عوامل مواجه شود. درمان معکوس سازی عادت در هر دو گروه کودکان و بزرگ‌سالان کارآمد است و معمولاً بعد از حدود شش هفته بین ۱۷ تا ۵۰ درصد از میزان شدت تیک عصبی کاسته می‌شود.
غالباً به اشتباه تصور می‌شود که اگر شخصی تیک عصبی خود را شناسایی کند و برای برطرف کردن آن تلاش کند، تیک مذبور شدیدتر خواهد شد. این در حالی است که مطالعات بی شماری عکس این موضوع را نشان داده است.
درمان تیک عصبی با تغییر رژیم غذایی
مطالعات انجام شده بر بررسی ارتباط میان رژیم غذایی و اختلال تیک بسیار محدود است. اکثر پزشکان به بیماران خود توصیه می‌کنند که تنها به تغییر رژیم غذایی برای درمان تیک عصبی اکتفا نکنند. با این حال مصرف بعضی از مواد غذایی و اجتناب از بعضی دیگر، بدون هیچ عارضه جانبی، در کاهش شدت تیک می‌تواند مفید واقع شود.
اسید چرب امگا ۳:
اگرچه مصرف امگا ۳ در کاهش تیک عصبی تأثیر چندانی ندارد، اما مصرف این ماده می‌تواند در کاهش اختلالات مرتبط با تیک مؤثر باشد. به طور مثال معمولاً کودکانی که تیک عصبی دارند، مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی نیز هستند که مصرف امگا ۳ در کاهش آن مؤثر است.
منیزیوم و ویتامین B6:
در یک مطالعه در سال ۲۰۰۸ نشان داده شد که کودکان مبتلا به سندروم توره (سندرمی که با تیک عصبی همراه است) مصرف مکمل‌های منیزیوم و ویتامین B6 نتایج مثبتی به همراه داشته است. البته در این مطالعه تعداد نمونه‌های کمی مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال با توجه به این که مصرف این مکمل‌ها عارضه جانبی ندارد، می‌تواند به عنوان گزینه درمانی در نظر گرفته شود. مواد غذایی غنی از این ترکیبات شامل سبزیجات سبز، حبوبات، غلات، میوه، ماهی و آجیل می‌باشد.
اجتناب از کافئین، شکر و نوشابه:
یک مطالعه با جامعه آماری کم تأثیر مصرف بعضی مواد را بر افزایش شدت تیک مورد بررسی قرار داده است. در این مطالعه نشان داده شده که مصرف نوشابه، قهوه، چای، نگه‌دارنده، شکر تصفیه شده و شیرین کننده‌های مصنوعی به دلیل افزایش سطح دوپامین در مغز می‌تواند با افزایش شدت اختلال تیک همراه باشد.
البته قبل از این مطالعه نیز، اکثر پزشکان به کسانی که مبتلا به اختلال تیک بودند توصیه می‌کردند که از مصرف کافئین اجتناب کنند. با این حال این مطالعه برای اولین بار ارتباط میان مصرف شکر و شیرین کننده‌های دیگر را با شدت تیک عصبی نشان داد. این موضوع نشان می‌دهد که لازم است مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود.
همان طور که قبل‌تر گفته شد تغییر رژیم غذایی نمی‌تواند اختلال تیک عصبی را درمان کند. با این حال بهبود تغذیه و وضعیت گوارش می‌تواند برای بهبود این اختلال کمک کننده باشد. اگر به بعضی مواد غذایی مانند گلوتن، لبنیات یا رنگ‌های غذایی حساسی دارید، بهتر است که در طول دوره درمان از مصرف این مواد اجتناب کنید.
درمان تیک عصبی با تغییر سبک زندگی
در مواردی که اختلال تیک ملایم باشد، انجام یکسری تمرینات ریلکسیشن یا ورزش کمک کننده است. این تمرینات در کاهش استرس بیمار نقش مؤثری داشته و باعث می‌شود که فرد تصور مثبت‌تری نسبت به روند درمانی خود داشته باشد.