درباره ترس از هواپیما یا ایروفوبیا چه می‌دانید

ایروفوبیا در حقیقت نوع خاصی ترس از پرواز یا سفر هوایی است. در حالیکه تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده و تاکنون هم هواپیما به نسبت سایر وسایل نقلیه مانند خودرو و قطار ایمن‌تر است، اما همچنان پرواز منبع متداول ترس در بین افراد مختلف تلقی می‌شود.

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بین ۲.۵ تا ۴۰ درصد از مردم همه‌ساله اضطراب مربوط به پرواز را تجربه می‌کنند. ارزیابی در سطح پایین مواردی را نشان می‌دهند که اضطراب از نشستن در هواپیما در برخی از افراد یک منشأ روانی و گاهی هم طبیعی است.

بنابراین در حالیکه بسیاری از مردم تا حدی از هواپیما می‌ترسند، تنها گروه کمتری معیارهای فوبیا را دارند. اما حقیقتی که وجود دارد این است که چه ترس شما از هواپیما و پرواز به فوبیا تبدیل شده باشد یا نه می‌تواند تأثیرات جدی روی کیفیت زندگی شما بگذارد. در ادامه بیشتر به موضوع استرس هواپیما، علائم و دلایل آن می‌پردازیم.

علائم ترس از پرواز

افرادی که به ایروفوبیا مبتلا هستند، زمانی که قصد پرواز با هواپیما داشته باشند با تفکر به آن نیز اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. ممکن است به‌محض ورود به هواپیما با نگرانی و اضطراب مداومی نیز خود را مورد سرزنش قرار دهند. علائم ترس از پرواز نیز بسیار به فوبیاهای خاص شباهت دارد.

علائم فیزیکی ایروفوبیا ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لرز
• احساس تنگی نفس و خفگی
• سرگردانی
• پوست ملتهب و برافروخته
• اختلال در دستگاه گوارش
• افزایش ضربان قلب
• تحریک‌پذیری
• حالت تهوع
• تعریق شدید
• مه مغزی (عدم تمرکز یا تفکر ابری)
• حرکات فیزیکی غیر متعادل

در برخی موارد نیز ممکن است افراد به‌خاطر ترس از هواپیما یک حمله پانیک جدی را تجربه کنند. حمله پانیک که با ترس شدید همراه است با علائمی مانند تپش قلب، ترس مرگ و جدایی بروز می‌کند.

برخی از افرادی که ترس از هواپیما دارند، شاید در فرودگاه احساس راحتی داشته باشند، اما امکان دارد به‌محض سوار شدن این علائم را تجربه کنند. برخی دیگر نیز مشکلاتی دارند که به‌محض رسیدن به فرودگاه شروع می‌شود.

نکته مهم: اضطراب انتظار یا اضطراب پیش‌بینی که برای پرواز از قبل برنامه‌ریزی شده تجربه می‌کنید، بسیار رایج است و برای بیشتر افراد این احساس رخ می‌دهد.

شرایط مرتبط با ترس از هواپیما

در صورتی‌ که فردی مبتلا به اختلالات اضطرابی یا سایر فوبیاها باشد، ممکن است ترس از پرواز در او ایجاد یا تشدید شود. برخی از این موارد عبارتند از:

• کلاستروفوبیا (Claustrophobia)؛ افراد مبتلا به کلاستروفوبیا اغلب به دلیل فضای محدود و دور شدن از فضای امن و شخصی خود، استرس هواپیما را تجربه می‌کنند.
• ترس از ارتفاع (acrophobia)؛ یک نوع ترس عمومی از ارتفاع که می‌تواند منجر به ترس از پرواز شود.
• فوبیای اجتماعی یا میکروب؛ کسانی که دارای اختلال اضطراب اجتماعی یا ترس از میکروب هستند، اغلب از سوار شدن در هواپیما می‌ترسند؛ زیرا مجبور می‌شوند زمان طولانی را با افراد غریبه در یک فضای مشترک بگذرانند.

در بسیاری موارد درمان اختلالات و فوبیای زمینه‌ای که در بالا اشاره کردیم، می‌تواند به تسکین علائم ایروفوبیا کمک کند. شیوه‌های درمان نیز مشابه انواع فوبیا است.

برخی از اختلالات جسمی می‌توانند موجب تشدید ترس از هواپیما شوند، عبارتند از:

• انسداد سینوس یا لایه میانی گوش که می‌تواند باعث درد یا سرگیجه در طول پرواز شود و فرد را مضطرب کند.
• ابتلا به سرماخوردگی، مشکلات مزمن سینوسی یا شرایطی مانند سرگیجه یا اختلالات گوش نیز باعث تشدید اضطراب در حین پرواز می‌شوند.
• بیماری‌های قلبی عروقی یا سایر شرایطی که خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد نیز جزء اختلالات جسمی است که می‌تواند در زمان پرواز خطرآفرین باشد. این افراد ممکن است دچار ترس از ایجاد ترمبوز یا لخته شدن خون در پرواز شوند.

نکته مهم: پیش از پرواز، می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید تا او یک برنامه اقدامی مناسب برای به حداقل رساندن میزان خطر بیماری در هواپیما برای شما در نظر بگیرد.

کمی درباره علل ترس از هواپیما بدانید

دلایل استرس هواپیما دقیقا مشخص نیست، اما تعدادی از عوامل مختلف ممکن است نقش داشته باشند. یک بررسی نشان داد که علل ترس از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است و عوامل فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی باعث می‌شود تا نشانه‌های ترس برای هر فرد نیز متفاوت بروز کند.

برخی از این عوامل ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تجربه یک پرواز خطرناک یا سقوط هواپیما؛ حتی تماشای پوشش خبری گسترده از بلایای خطوط هوایی می‌تواند برای ایجاد ترس از پرواز کافی باشد. به‌عنوان‌ مثال، بسیاری از مردم در پی حملات ۱۱ سپتامبر حداقل ایروفبیا را تجربه کردند. شاید هم برخی ترجیح دادند که بعد از آن اتفاق هواپیما سوار نشوند.
• محیط خانواده؛ اگر والدین فوبیای پرواز داشته باشند، ممکن است ترس آن‌ها درونی و به فرزندان نیز منتقل شود. این یک علت شایع در بیشتر کودکانی است که از ایروفوبیا رنج می‌برند؛ زیرا والدین بیشترین تأثیر را در ایجاد و نهادینه شدن ترس در کودکان دارند.
• سایر شرایط مرتبط؛ ایروفوبیا ممکن است ریشه در یک اتفاق کاملا متفاوت داشته باشد. به‌عنوان ‌مثال، استرس هواپیما پس از ارتقای شغلی که مستلزم سفر فوری است ایجاد می‌شود، امکان دارد ناشی از نگرانی در مورد خود شغل یا تأثیر آن بر زندگی روزمره شما باشد. به همین ترتیب، کودکانی که باید مرتباً برای ملاقات والدین مطلقه پرواز کنند، گاهی اوقات به ایروفوبیا به‌عنوان مکانیزم مقابله با آسیب طلاق مبتلا می‌شوند.

همچنین تحقیقات گسترده‌ای در این باره نشان می‌دهد که محرک‌هایی مانند شرایط آب‌وهوایی نامناسب، برخاستن و جدا شدن از زمین می‌توانند جزء اضطراب‌آمیزترین جنبه‌های پرواز باشند. گاهی هم ممکن است تأخیر در زمان پرواز به‌ویژه در زمان‌های پرطرف‌دار برای سفر، افراد را مضطرب کند.

آیا ترس از پرواز درمان دارد؟

پاسخ به این سؤال مثبت است. خوشبختانه، فوبیای پرواز یک بیماری قابل درمان است، حتی بدون آگاهی از علت اصلی. برخی از درمان‌های رایج عبارتند از:

روان درمانی

معمولا اولین پیشنهاد برای کسانی که ایروفوبیا دارند، درمان شناختی رفتاری یا CBT است. این شیوه، رویکردی است که بر تغییر افکار منفی که به رفتارهای ترسناک کمک می‌کنند، تمرکز دارد. بسیاری از درمان‌های خاص فوبیا مبتنی بر CBT هستند، اما گاهی اوقات از گزینه‌های درمانی دیگر نیز استفاده می‌شود. برخی از متداول‌ترین رویکردها عبارتند از:

• قرار گرفتن در موقعیت؛ بسیاری از روان‌درمانگران اعتقاد دارند که بهترین راه برای غلبه بر ترس از هواپیما، قرار گرفتن در موقعیت کنترل شده چه از طریق واقعیت، مجازی یا شبیه‌سازی پرواز است.
• حساسیت‌زدایی سیستماتیک؛ این روش شامل قرارگیری در موقعیت پرواز یا ترس به‌صورت تدریجی است. اغلب از این شیوه روان‌درمانی برای مقابله با انواع فوبیا استفاده می‌شود.
• درمان فردی؛ درمان شناختی رفتاری فردی، هیپنوتیزم درمانی و تکنیک‌های واقعیت مجازی نیز می‌توانند ترس شما از پرواز را بهبود بخشند. در پی برخی مطالعات، ثابت شده که قرارگیری فرد در موقعیت پرواز به صورت مجازی نیز می‌تواند مؤثر واقع شود.

شرکت در کلاس‌های گروهی خطوط هوایی

اگر اختلالات روانی و جسمی ندارید، ممکن است کاندیدای خوبی برای غلبه بر استرس هواپیما باشید. این کلاس‌ها معمولاً دو یا سه روز طول می‌کشد، اغلب در یک آخر هفته که گاهی اوقات توسط خطوط هوایی ارائه می‌شود.

در طول کلاس‌ها، ممکن است خلبانان را ملاقات و در مورد ایمنی خطوط هوایی صحبت کنید و حتی فرصتی برای سوار شدن در هواپیمای واقعی بیابید. گاهی اوقات تنها آشنایی بیشتر با فرآیند و محیط می‌تواند به شما کمک کند تا احساس راحتی بیشتری داشته باشید.

درمان دارویی

گاهی اوقات ممکن است داروهایی برای کمک به کاهش علائم خاص مرتبط با ایروفوبیا مانند حالت تهوع یا اضطراب توسط پزشک تجویز شود. به‌عنوان‌ مثال، پزشک ممکن است توصیه کند که قبل از پرواز از دارویی استفاده کنید که برای کاهش بیماری‌های حرکتی طراحی شده‌اند.

همچنین ممکن است برخی اوقات داروهای ضداضطراب مانند زاناکس یا آلپرازولام و والیوم (دیازپام) را به فرد دچار فوبیای پرواز تجویز کنند.

نکته مهم: با توجه به اینکه داروها می‌توانند به‌صورت موقتی برای کاهش اضطراب پرواز مفید باشند، اما آن‌ها اغلب به‌عنوان یک درمان کوتاه‌مدت محسوب می‌شوند. برای کسب نتیجه مطلوب، بهتر است که مصرف دارو با روان‌درمانی ایروفوبیا نیز همراه باشد.

مقابله با ترس از پرواز

علاوه بر درمان ایروفوبیا، کارهایی نیز وجود دارد که می‌توانید به تنهایی برای مقابله با استرس هواپیما انجام دهید.

• کسب اطلاعات بیشتر درباره هواپیما؛ هر شخصی می‌تواند به‌صورت خودآموز و با تحقیق درباره نحوه عملکرد هواپیما، معنای صداها و ضربه‌ها در حین پرواز به کاهش ترس و اضطراب از پرواز کمک کند.
• شناسایی و رهایی از افکار منفی و غیرمنطقی؛ تفکر منفی و فاجعه‌آمیز می‌تواند باعث تشدید ترس شما از پرواز شود. یاد بگیرید که چگونه این افکار منفی را زمانی که اتفاق می‌افتند تشخیص دهید، سپس تمرین کنید که آن‌ها را با افکار مثبت و واقعی جایگزین کنید.
• کشف عوامل محرک ترس؛ یاد بگیرید که محرک‌ها را تشخیص دهید. وقتی به پرواز فکر می‌کنید یا در طول پرواز دچار اضطراب می‌شوید، به افکار یا موقعیت‌هایی که دلیل ترس شما بوده‌اند، توجه کنید. اگر متوجه شدید که جنبه‌های خاصی از پرواز باعث ایجاد احساس اضطراب می‌شود، می‌توانید با آگاهی و تحقیق به‌صورت برنامه‌ریزی شده با آن مقابله کنید.
• تمرین تکنیک‌های آرامش‌بخش؛ پیش از زمان پرواز، مجموعه ابزارها و تمرین‌های مناسب آرامش را آماده کنید. استراتژی آرام‌سازی برای مقابله با احساس ترس از پرواز می‌تواند مفید باشد. از تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، تجسم و رهاسازی عضلات استفاده کنید. به مرور زمان این تکنیک‌ها باعث کاهش ترس و اضطراب می‌شوند.

سخن آخر در خصوص ترس از هواپیما

اگر ترس از هواپیما دارید و بارها این حس را تجربه کرده‌اید، می‌توانید از مجموعه سرای مشاور برای مقابله با آن کمک بگیرید. این نوع ترس می‌تواند روی کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد و شما را از تجربه شیرین پرواز محروم کند.

گاهی اوقات ممکن است افراد به‌خاطر استرس از پرواز، موقعیت‌های شغلی مناسب را از دست دهند. بااین‌حال، با درمان مناسب، می‌توانید یاد بگیرید که این فوبیای رایج را مدیریت کرده و حتی بر آن غلبه کنید.

منبع: Verywellmind